ارتباط اکولوژیکی شیب و ارتفاع از سطح دریا با حضور گونه تیس (Sorbus aucuparia L) در جنگل ارسباران

گیاه تیس یا بارانک برگ شانه ای (Sorbus aucuparia  L.)، یکی از گونه های دارویی و با ارزش جنگل شمال و ارسباران است. از لحاظ ویژگی های بوم شناختی کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به اطلاعات اندک درباره گونه تیس و اهمیت بالای بوم شناختی این گونه و کمبود اطلاعات در زمینه رویشگاه های این گونه در ارسباران و خصوصیات کمی این گونه، این تحقیق بر آن است تا با افزایش اطلاعات مورد نیاز در این زمینه بتواند راهکارهای مدیریتی با تکیه بر اکولوژی این گونه ارایه نماید تا به بهبود وضعیت رویشگاهی این گونه منجر شود.

در منطقه مورد مطالعه 18 قطعه نمونه نیم هکتاری با ابعاد (100×50 متر) و در مجموع نه هکتار انتخاب و آماربرداری شد. انتخاب قطعات نمونه به صورت منظم تصادفی بود به طوری که قطعه نمونه اول به صورت تصادفی و قطعه نمونه های بعدی با فاصله 800 متر از همدیگر و در جهت شرقی پیاده شدند. آماربرداری از درختان موجود در قطعه نمونه به صورت صددرصد صورت گرفت تا بتوان درصد گونه تیس نسبت به سایر گونه های موجود در قطعات نمونه را تعیین نمود.

وضعیت گونه های مشاهده شده در قطعات نمونه نشان داد که مجموعا 20 گونه در منطقه وجود داشت. گونه های اوری (1018 پایه در هکتار)، هفت کول (290 پایه در هکتار) و ممرز (226 پایه در هکتار)، سه گونه مهم از لحاظ فراوانی در منطقه مورد مطالعه بود. گونه تیس به همراه گونه های ذکر شده در منطقه مشاهده شد و رتبه چهارم از لحاظ میانگین تعداد در هکتار (142 پایه در هکتار) نشان داد. میانگین قطر و ارتفاع پایه های اندازه گیری شده تیس به ترتیب برابر با 9/8 (6±) سانتی متر و 4/4 (1/8±) متر بود. بیشترین میزان تعداد در هکتار در شیب های کمتر از 40 درصد و در ارتفاع بالای 2200 متر از سطح دریا مشاهده شد. بیشترین قطر برابرسینه تیس 44 سانتی متر و بیشترین ارتفاع 14 متر اندازه گیری شد. از نظر آماری، اختلاف معنی داری در مقادیر قطر برابرسینه با کلاسه ه ای شیب مشاهده شد. برای مشخصه اختلاف ارتفاع درختان و فراوانی در هکتار با شیب زمین اختلاف معنی داری مشاهده نشد.  همچنین بالاترین میزان تعداد پایه های تیس در هکتار در شیب های کمتر از 40 درصد و ارتفاعات بالای 2200 متر از سطح دریا مشاهده شد.

با استناد به نتایج، با توجه به نقش تیس در پایداری مناطق شیب دار و کاهش فرسایش، با افزایش مدت حفاظت و قرق گونه های با ارزش جنگل از جمله گونه های مختلف بارانک،  نتایج بلند مدتی در امر حفاظت از بوم سامانه گیاهی ارسباران حاصل می شود.