تحلیل مسائل و مشکلات زیست محیطی برای مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی (مطالعه موردی: منطقه ساحلی شهرستان عسلویه)

مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی، یکی از طرح های مدیریت منطقه ای در کشور است که بر رویکردهای حفاظت، توسعه و هماهنگی- یکپارچگی استوار است. رویکرد حفاظت این طرح ناظر بر شناسایی، رتبه بندی مسایل- مشکلات و ارایه برنامه اقدام حفاظت از زیست بوم و عبور از مسایل و مشکلات است. یکی از پیش نیازهای این برنامه، تدقیق در مسایل و مشکلات موجود در منطقه ساحلی- دریایی به ویژه مسایل زیست محیطی است. از این رو این پژوهش به مثابه یکی از بروندادهای مطالعات تدقیق مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی استان بوشهر با هدف دستیابی به درجه اهمیت مسایل و مشکلات زیست محیطی شهرستان عسلویه و ارایه برنامه اقدام حفاظت از زیست بوم و عبور از این مسایل انجام گرفته است. برای دستیابی به این مهم، از روش احصای دقیق مسایل و مشکلات زیست محیطی از اسناد بالادستی و چند مرجع معتبر، تهیه پرسشنامه و نظرسنجی از جامعه نخبگان ذی مدخل در استان بوشهر و شهرستان عسلویه مبتنی بر طیف لیکرت و تحلیل نتایج در چارچوب DPSIR استفاده شد. نتایج نشان داد که گویه های شاخص آلودگی زیست بوم ساحلی- دریایی با بیشترین رتبه (11/75-8) و درجه اهمیت در بین نخبگان شهرستان عسلویه، بیانگر نقش فعالیت های انسانی و بهره برداران و مدیریت ضعیف ذی مدخلان در آلوده شدن منابع طبیعی و فضای کالبدی زیست بوم است. از آن جمله گویه های دفن و امحای نامناسب پسماند و زباله ، دفع نامناسب فاضلاب، آلودگی سواحل به فلزات سنگین، آلودگی خور عسلویه به پساب شهری- صنعتی، کاهش ذخایر آبزیان و آلودگی سواحل به زباله، درجه اهمیت زیادی در بین نخبگان داشتند. در پی این گویه ها، شاخص آلودگی هوا ناشی از صنایع نفت و گاز با رتبه 7/2 در درجه بعدی اهمیت قرار گرفت. این پژوهش برنامه اقدامی مشتمل بر 100 اقدام اجرایی با معرفی ذی مدخل اصلی مسیول و همکار، شاخص کمی و گام های زمانی تا افق 1404 را معرفی کرده است. اقدام های مبتنی بر نیروهای پیشران ناظر بر راهبردهای پیشگیرانه، بازنگری و آگاه سازی مدیران؛ اقدام های مبتنی بر فشارها ناظر بر راهبردهای مدیریت بهره برداری از منابع و کاربری فضای کالبدی؛ اقدام های مبتنی بر وضع حادث ناشی از مسایل و مشکلات ناظر بر احیا، ترمیم، بازسازی، مرمت و توانمندسازی زیست بوم و بازطراحی برنامه ها برای افراد و جامعه و توسعه برنامه های درمانی و بیمه و توانمندسازی ذی مدخلان؛ و در نهایت اقدام های مبتنی بر اثرهای ناشی از مسایل و مشکلات فضای کالبدی زیست بوم و بهره برداران، ناظر بر راهبردهای کنترل و کاهش اثرها، پایش و ارزیابی آنها هستند. مجموعه این اقدام ها در قالب دستورالعمل در اختیار مدیران استان و شهرستان قرار داده شده است. روش این پژوهش الگوی مناسبی است که در پژوهش های کاربردی مشابه در مناطق دیگر به ویژه شهرستان های ساحلی کشور می توان از آن استفاده کرد.