حدیث اسید بن صفوان؛ نقش جریان شناسی راویان و ساختار اسناد در اصالت سنجی روایت

در چند کتاب حدیثی مهم از امامیه و اهل سنت، حدیثی به اسید بن صفوان منسوب است، اما در چند جهت تفاوت دارند. در میان امامیه -که تنها محمد بن خالد برقی آن را از راویان عامه نقل می کند- شخصی ناشناس بعد از شهادت امیرالمومنین ع خطابه ای مفصل در فضل ایشان گفته، ولی در اسناد عامی، گوینده خود امیرالمومنین ع است که عین همان خطابه را در فضل ابوبکر می گوید. گرچه تحریر سنی روایت، ساختگی است، اما با عنایت به مباحث مقاله، حتی بدون استفاده از جرح و تعدیل رجالیان به سه طریق می توان نشان داد روایت برقی وابسته به تحریر سنی است. هم ساختار و نمودار اسناد، تاخر سند برقی را می نمایاند، و هم جریان شناسی مهم ترین راویان از بخش مشترک اسناد، حاکی از تناسب فضای ایشان با تحریر عامی است، و هم بررسی تطبیقی متن دو تحریر آشکارا شواهدی از وقوع تحریف در تحریر برقی دارد. و نتیجه هر سه بررسی کاملا همسو است. بعدها عبارات همین روایت در برخی از زیارات نیز راه یافته است.