بررسی ویژگیهای سبکی منشآت وحید قزوینی

میرزا محمدطاهر وحید قزوینی از شاعران و نویسندگان قرن یازدهم هجری، آثار زیادی در نظم و نثر از خود به یادگار گذاشته است. «منشآت» یکی از آثار منثور اوست. با توجه به جایگاه منشیان در دربار حاکمان، میتوان گفت «منشآت» از منابع مهم مطالعاتی دربار‌ه تاریخ، فرهنگ و تمدن ایرانی محسوب میشوند و نظر به اینکه «منشآت» وحید قزوینی تا به حال چاپ نشده است، ضرورت تحقیق درباره آن احساس میشود. هدف از این پژوهش معرفی منشآت وحید قزوینی و بررسی ویژگیهای سبکی آن است.

روش پژوهش توصیفی ‌ تحلیلی است.

منشآت وحید قزوینی ازلحاظ محتوایی دارای اهمیت تاریخی بسیار در ارتباط با حکومت صفویان میباشد. ساختار نامه ها متشکل است از دیباچه که معمولا عبارت‌پردازانه و مسجع است. منشآت وحید قزوینی از دیدگاه زبانی بسبب توجه نویسنده به آراستگی ظاهری کلام، بسیار حایز اهمیت است؛ از لحاظ لغوی، کثرت لغات و ترکیبات عربی، ترکیبهای فارسی، کاربرد برخی لغات ترکی، کاربرد مترادفات متعدد، کثرت جمعهای مکسر و کاربرد لغات در معنا و ساختار خاص، جالب توجه است. از لحاظ نحوی، تقدیم فعل، فاصله افتادن بین دو جزء فعل مرکب، آوردن فعل تابع‌پذیر با مصدر مرخم، کاربرد فعل وصفی بصورت مکرر، آوردن مضارع اخباری و مضارع التزامی بدون «می» و «ب»، بکارگیری حروف اضافه در معنای قدیمی آنها، آوردن «را» در معانی مختلف و برخی ویژگیهای نحوی دیگر در منشآت بچشم میخورد. و ازلحاظ آوایی انواع سجع، انواع جناس، موازنه و ترصیع، اعنات قرینه، عکس، واج آرایی، تتابع اضافات و... برای آراستگی ظاهری و آهنگین کردن زبان، مورد استفاده قرار گرفته اند.

سبک نوشتاری منشآت وحید قزوینی، ادامه سنت منشیان و دبیران درباری است که به شیوه کاملا فنی و مصنوع نوشته شده و گرایش به سادگی در آن دیده نمیشود. هدف نویسنده فقط بیان معنا نیست بلکه هنرنمایی شاعرانه و خودنمایی در فنی و دشوارنویسی در نثر او بروز دارد؛ باوجوداین، هنوز برخی کهنگیهای زبانی که مربوط به نثرهای مرسل است در متن کتاب بچشم میخورد.