بررسی کاربردها و کارکردهای عقل از منظر قرآن کریم

در قرآن کریم به صورت مستقیم و غیرمستقیم به «عقل» به عنوان یکی از منابع و ابزارهای معرفتی پرداخته و بر اساس آن، بشر به تعقل و عقلانیت دعوت شده است. در برخی آیات قرآن کریم به صورت مستقیم و با دلالت مطابقی از واژه عقل و مشتقات آن استفاده شده و در دسته دیگر به صورت غیر مستقیم و با دلالت التزامی، در قالب واژه هایی نظیر: قلب، لب، فواد و امثال آن و با کارکردهایی نظیر تفکر، تفقه، شعور، بصیرت و درایت به عنوان کارکردهای عقل اشاره شده است. این واژگان در قرآن کریم، مترادف یا مرتبط با کارکردهای معرفتی عقل هستند. بر اساس آیات قرآن کریم، عقل دارای کارکردهای مختلف (اعم از معرفتی و غیرمعرفتی) است. این کارکردها در مسایل علوم انسانی نمایان تر است. در مقاله حاضر در مقام جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانه ای و در مقام داوری (تجزیه و تحلیل اطلاعات) با روش عقلی و نقلی و با تاکید بر آیات قرآن کریم برخی کارکردهای عقل طبقه بندی و تحلیل شده است. بر اساس نتایج این نوشتار، کارکردهای نظری و عملی، طبیعی و فراطبیعی، منبعی و ابزاری، انتقادی و روش شناختی به عنوان برخی کارکردهای عقل از منظر قرآن مورد تحلیل قرار گرفته است.