بررسی وضعیت دشت فراهان در دوره ساسانی براساس مطالعات باستان شناسی

دشت فراهان یکی از دشت های حاصلخیز در جنوب غربی فلات مرکزی با حدود پنج هزار کیلومترمربع وسعت است. مطالعات باستان شناسی موید این است که دشت فراهان از اواخر دوران نوسنگی تا عصر حاضر، پیوسته موردتوجه انسان قرار داشته، به نحوی که حتی امروزه نیز از تراکم استقراری قابل ملاحظه ای برخوردار است. یکی از دوره های استقراری این دشت که با توجه به وجود آثار و شواهد باستانی چون آتشکده فردغان و قلاع و تپه های بزرگ و کوچک، از اهمیت بالایی برخوردار است، دوره ساسانی است که حتی منابع تاریخی به آبادانی دشت فراهان در آن دوره اشاره نموده اند. باوجوداین، تاکنون درزمینه مطالعه علمی باستان شناسی دوره ساسانی، اقدام قابل توجهی صورت نگرفته است و به نحوی که پرسش درمورد چگونگی وضعیت این دشت و عوامل مختلف تاثیرگذار بر ساختار استقراری در دوره ساسانی بی پاسخ مانده است؛ ازاین رو، نگارندگان در این پژوهش با تکیه بر داده های حاصل از بررسی باستان شناختی، منابع تاریخی و اطلاعات رسوب شناسی منطقه، سعی بر پاسخ گویی به پرسش فوق در جهت ترسیم وضعیت دشت فراهان در دوره ساسانی را دارند. تحقیق فوق براساس هدف از نوع تحقیقات بنیادی و ازنظر ماهیت و روش از نوع تحقیقات توصیفی- تحلیلی با تاکید بر جنبه تاریخی است. نتایج بیانگر آن است که هرچند شرایط اقلیمی مساعد در سده های قبل از ساسانیان در دشت فراهان ایجاد و موجب رشد استقرارها شد، اما به مرور و در طول دوره ساسانی اقلیم گرم و خشک در منطقه حاکم شده است؛ بااین وجود، تداوم رشد استقرارها در این دوره ادامه یافت که مبتنی بر استقرارهای روستایی متعدد کوچک و متوسط است. به احتمال زیاد تداوم استقرارها و رشد آن ها در این دوره تکیه بر عوامل انسانی، هم چون پیشرفت فناوری درزمینه بهره برداری از منابع آبی جهت غلبه بر محدودیت های محیطی دارد.