پایگاه اجتماعی رهبران قیام های ایرانیان در سده های نخست اسلامی

در پی حاکمیت عرب های مسلمان بر ایران و برخی تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ناشی از این حادثه تاریخی، شورش های بسیاری با ماهیت های گوناگون در این سرزمین رخ داد که در قرن دوم ه‍.ق به اوج خود رسید. این قیام ها که تقریبا با خلافت عباسیان آغاز شد به مدت تقریبی یک سده، پایه های قدرت عباسیان را به لرزه انداخت. لذا، این پژوهش به دنبال پاسخ برای این پرسش است که رهبران این شورش ها از چه پایگاه اجتماعی در جامعه ایران سده های نخست برخوردار بودند که توفیق  گسترده در جذب پیروان و همراهی آحاد گوناگون جامعه را با خود یافتند؟ هر چند که تاکنون بسیاری از این  شورش ها از منظر و زوایای مختلف سیاسی، دینی، نظامی و اقتصادی توسط تاریخ پژوهان بررسی شده است؛ اما پایگاه اجتماعی این رهبران که نقش محوری در شورش ها داشتند کمتر مورد توجه آنان بوده است و یا بعضی بدون رویکرد انتقادی نسبت به مطالبی که مورخان اسلامی در باب نسب و خانواده ی این رهبران نوشته اند، آنان را برخاسته از میان توده های مردم معرفی کرده اند. در حالی که در این پژوهش تلاش شده است با استفاده از منابع کهن تاریخی و رویکردی انتقادی به منابع به شیوه توصیفی و تحلیلی به پیشینه رهبران این اعتراضات پرداخته شود. یافته های نگارندگان که بر پایه ی خوانش دقیق متون تاریخی انجام گرفته است نشان می دهد بر خلاف دیدگاهای رایج، بیش تر پیشوایان این قیام های مردمی علیه حاکمیت عرب ها بر ایران دارای پیشینه ی اشرافی و اغلب ریشه در خاندا ن های حکومتگر وکارگزاران پیشین ایرانی داشته اند.