شخصیت پردازی قهرمان در منظومه های عاشقانه رزمی (از قرن پنجم تا پایان قرن دهم)

دسته ای از آثار ادبی شامل منظومه های روایی با درون مایه مبارزه قهرمان در مسیر پرفراز و نشیب عشق به منظور وصال است که با عنوان «عاشقانه رزمی» معرفی می شوند. از آثار معرف این ژانر از قرن پنجم تا دهم منظومه ورقه و گلشاه عیوقی، همای نامه سروده شاعری ناشناس، سام نامه، همای و همایون خواجوی کرمانی، مثنوی جمال و جلال سروده نزل آبادی و بدیع الزمان نامه از شاعری ناشناس است. برخی از مهم ترین ویژگی های ژانری روایات در ضمن شخصیت پردازی قهرمان آشکار می شود. قهرمان این دسته از روایات به سبب قرارگرفتن ذیل یک ژانر واحد، برخی ویژگی های مشترک دارد. داستان منظومه های عاشقانه رزمی به روایت زندگی قهرمان هایی می پردازد که شخصیتشان جامع، ناشناخته، از نسل بزرگان و شاهان، قهرمان مسافر، عاشق، پهلوان، اخلاق گرا، صلح طلب، یزدان پرست، موفق, عیار، و قهرمان مطلوب عامه است. ازسوی دیگر، به سبب عوامل واقع نما، سنت نقل و برون متن، می توان قهرمان را برمبنای یک تقسیم بندی ایرانی- اسلامی در یکی از مراتب خدا، پیامبر، اولیاءالله، رهبر و مردم عامه قرار داد که در روایت عیوقی، رهبر و در دیگر روایات، اولیاءالله است؛ نیز، براساس نظریه فرای، قهرمان این روایات در مرتبه ای برتر از دیگر انسان هاست. شخصیت قهرمان، به میزانی متغیر، به سبب ذایقه ادبی مردم و شهرت برخی آثار ادبی در دوره سرایش تحت تاثیر شخصیت پردازی داستان های شاهنامه، اسکندرنامه نقالی و حمزه نامه است. با توجه به وضعیت سیاسی و مذهبی حاکم بر جامعه عصر سراینده، مذهب قهرمان به تدریج برجسته می شود، تا جایی که در بدیع الزمان نامه به قهرمان متعصب تبدیل می گردد.