تحلیل و بررسی اقسام فعل حسن و نسبت آن با افعال الهی در اندیشه متکلمان

یکی از مبادی مساله حسن و قبح، مفهوم شناسی دو واژه حسن و قبیح بوده و نسبت سنجی این دو واژه با عناوین احکام خمسه، یعنی واجب، حرام، مستحب، مکروه و مباح، نیز در همین راستا محل بحث متکلمان قرار گرفته است. دیدگاه های مختلفی در نسبت سنجی مذکور میان متکلمان شکل گرفته است؛ چنان که گاهی اصل لزوم این نسبت سنجی مورد تردید قرار گرفته است. پژوهش حاضر بعد از نقل و ارزیابی آرای متکلمان نشان داده است که تردید در لزوم و ثمره نسبت به این بحث، منشا درستی ندارد و این بحث از مبادی تاثیرگذار در فروعات مباحث عدل و مساله حسن و قبح عقلی است. تحلیل و ارزیابی آرای ناظر به نسبت سنجی میان حسن و قبح و احکام خمسه به این نتیجه منتهی شد که داخل کردن فعل مکروه در عنوان «فعل حسن» که در قرون میانه رواج یافته فاقد توجیه و پشتوانه محکم است؛ چنان که خارج کردن فعل مباح از عنوان فعل حسن و رد نسبت تناقض میان دوگانه «حسن و قبیح» و پذیرش وجود واسطه میان این دو، طریق صواب و قول مختار است.