سیاست ‎های فضایی تحقق قابلیت‎ های هم افزایی اقتصادی در منطقه کلان شهری تهران

سیاست ‎های هم افزایی اقتصادی به دنبال بهره‏ گیری مطلوب از قابلیت ‎های اقتصادی با مبنا قرار دادن اقتصاد فضا و کمک به ایجاد سیستم بهینه از نظام ‏های شهری و ساختار تولید جهت دستیابی به انسجام کارکردی با محوریت دانش و نوآوری است. بررسی این مفهوم در عمده سیاست ‏گذاری ‏ها مغفول مانده است. از این رو، پژوهش حاضر با انتخاب منطقه کلان شهری تهران که قلب اقتصادی کشور است، به دنبال تبیین هم افزایی اقتصادی و تدقیق سیاست ‎های فضایی آن است. روش این پژوهش، ترکیبی (آمیخته) است. در بخش کمی شاخص ‎های هم ‎افزایی اقتصادی براساس داده‎ های پانزده هزار کارگاه صنعتی و مکان یابی آن ها، روابط کالایی و پیوندها جریانی، محاسبه شد. در بخش کیفی، سیاست‎ های هم افزایی اقتصادی با رویکرد پویایی ‎های سیستم با استفاده از نظر کارشناسی و تحلیل شاخص‏ های پژوهش تبیین گردید. نتایج پژوهش نشان می‎ دهد که منطقه کلان شهری تهران به سمت تخصصی‎ شدن و از نظر تمرکز بنگاه‎ های اقتصادی گرایش به واگرایی دارد. همچنین بنگاه‎ های اقتصادی گرایش به سمت انباشت فضایی و خوشه ‎ای شدن دارند. شکل ‎گیری مراکز کوچک کارکردی، از قابلیت‎ های هم افزایی اقتصادی می ‎باشد. همچنین وجود صنایع بالادستی با قدرت ایجاد پیوندهای پسین و پیشین و زنجیره های ارزش، از دیگر قابلیت ‎های منطقه است. هرچند به ‎کارگیری سیاست ‎های بالا به پایین و کمبود ظرفیت و ضخامت نهادی، عامل موثری در عدم ‎تحقق سیاست‎ ها بوده است. در نهایت می ‎توان بیان داشت که مزیت‎ های گوناگون، انباشتگی و تنوع کارکردی، از قابلیت‎ های منطقه جهت هم افزایی فضایی- اقتصادی و ایجاد مراکز تخصصی، خوشه ‎ای و حمایت از کنش متقابل شبکه‎ ای میان مراکز شهری در سطح کلان و میان بنگاه‎ های تولیدی در سطح خرد، از سیاست‎ های اصلی ایجاد هم افزایی اقتصادی است.