تحلیل تاریخی- جامعه شناختی کاربست «قرائت مشهور» از نظریه کیفری شریعت در باب مجازات های بدنی در پسا انقلاب اسلامی

انقلاب اسلامی ایران را می توان از بزرگترین انقلاب های معاصر و از مهم ترین وقایع اجتماعی قرن بیستم میلادی دانست. یکی از بارزترین پیامدهای این انقلاب، تغییر و تحول بنیادی در قوانین کیفری جامعه ایرانی بود. از جمله اساسی ترین این قوانین، می توان به تصویب قانون حدود و قصاص و مقررات آن (1361) اشاره کرد. قانونی که با به رسمیت شناختن کیفرهای بدنی، در تقابل با آموزه های حقوق بشری قرار گرفت و «قرایت مشهور» از نظریه کیفری شریعت را نمایندگی می کرد. بدین لحاظ این پرسش اساسی مطرح می شود که ادله تصویب قانون کیفری بر مبنای قرایت مشهور چه می توانست باشد؟ رویه ای که با وجود ناهمگونی های شکلی و ماهوی قوانین لاحق با قانون مذکور، قانون مجازات اسلامی 1370 نیز آن را پیش گرفت و همینک قانون مجازات اسلامی 1392 میراث دار آن است. با آنکه ظرفیت های دینی قابل توجهی در راستای هم سوسازی قوانین اسلامی با دستاوردهای حقوق بشری وجود داشته و نیز مشروعیت گونه های مختلفی از کیفرهای بدنی از منظر دینی تامل برانگیز است. همچنین اجرای مجازات های بدنی با پیامدهای سویی همچون افزایش پدیده «اسلام هراسی» همراه است. یافته های پژوهش نشان می دهد که کاربست قرایت مشهور، منحصرا بر پایه دغدغه دینی مقام حاکمیت نبوده است، بلکه عوامل سیاسی و اجتماعی-فرهنگی نیز در تکیه مقنن بر آن نقش به سزایی ایفا کرده اند. از برجسته ترین مبانی در این زمینه، می توان به آرمان تشکیل یک جامعه قدسی در سایه حاکمیت خداوند، محافظت و مراقبت از تمدن اسلامی در برابر دستاوردهای مدرنیته، عزم و آهنگ وجدان جمعی و اراده عمومی و در نهایت حراست از قدرت سیاسی و دینی حاکم بر جوامع اسلامی اشاره کرد.