بررسی ترکیب فصلی، فراوانی و تنوع زیستی جوامع درشت بی مهرگان کفزی در رودخانه خرمارود، استان گلستان

با توجه به اینکه بی مهرگان کفزی به عنوان شاخص زیستی در بوم سازگان های آبی مطرح می باشند؛ این مطالعه با هدف بررسی فراوانی و تنوع زیستی جوامع درشت بی مهرگان در رودخانه خرمارود، استان گلستان صورت گرفت. نمونه های کفزی به صورت فصلی از 5 ایستگاه با سه تکرار با استفاده از نمونه بردارگرب با سطح پوشش (225 سانتی متر مربع) در سال 1399 جمع آوری گردید. در مجموع تعداد 819 نمونه از موجودات بی مهره که متعلق به 6 راسته و 10 خانواده شناسایی شدند، که بیش ترین تنوع مربوط به راسته حشرات با 7 خانواده و بیش ترین فراوانی متعلق به Chironomidae (31/5 درصد) و سپس Tubificidae (22/47 درصد) می باشد. فصل بهار با 45 درصد بیشترین و فصل زمستان با 22 درصد کمترین میزان فراوانی را نشان شدند. بیش ترین فراوانی درشت بی مهرگان در ایستگاه 1 در بخش بالادست رودخانه (جنگلی-کشاورزی) (40/66 درصد) و کمترین مقدار آن در ایستگاه 5 پایین دست (قبل از اتصال به رودخانه چهل چای) (86/5 درصد) به دست آمد. نتایج نشان داد که بیش ترین میزان شاخص های تنوع شانون و سیمپسون در ایستگاه بالادست رودخانه، در فصل پاییز به ترتیب (0/32 ± 1/96) و (0/11 ± 0/85) به دست آمد. همچنین بیش ترین مقدار شاخص غنای گونه ای مارگالف در ایستگاه 3 در بخش میان دست رودخانه (نزدیکی به روستا و کشاورزی) فصل زمستان (0/4 ± 2/06) و شاخص یکنواختی پیلو در ایستگاه میان دست (0/19 ± 0/94) بهار بود. طبق آنالیز مقیاس گذاری چند بعدی (MDS) پراکنش کف زیان در بین ایستگاه ها، سه گروه مجزا را نشان داد. نتایج PCA نشان داد که مواد آلی و رس مهمترین عوامل محیطی در تغییرات جوامع بی مهره در رودخانه خرمارود، استان گلستان است. بر اساس یافته های این مطالعه به نظر می رسد افزایش مواد آلی از مناطق کشاورزی، پساب های شهری و روستایی هم جوار باعث افزایش آلودگی و افزایش گونه های مقاوم به آلودگی از جمله Tubificidae و Chironomidae شده است، که استفاده از شاخص های زیستی می تواند به عنوان ابزار مناسبی جهت ارزیابی کیفیت منابع آبی بکار برده شود.