مطالعه ویژگی های فنی و نقش پردازی در های چوبی خانه های قاجاری شیراز

در بین مجموعه بناهای تاریخی موجود در شهر شیراز، خانه های قاجاری زیادی وجود دارند که بعضی از آن ها دارای تزیینات وابسته به معماری خاصی هستند و مواردی مانند گچبری، نقاشی، کاشی کاری، آجرکاری و تزیینات در های چوبی از نمونه های آن ها می باشند. در این میان، در های چوبی از ویژگی ها و زیبایی به خصوصی برخوردارند، اما این که در های فوق به لحاظ فنی و نقوش چه ویژگی هایی دارند مسیله این پژوهش است. پژوهش حاضر بر چیستی موضوع محوریت دارد و نگارندگان، با هدف مطالعه در های چوبی موجود در خانه های قاجاری شیراز و با رویکردی کیفی پیش برده اند. در واقع این پژوهش از نوع تحقیقات بنیادی است که نگارندگان با روش توصیفی و تطبیقی، در های چوبی موجود در نارنجستان قوام، خانه زینت الملک، صالحی، سعادت، تولایی، حسنی اردکانی و منطقی نژاد را به عنوان نمونه های مورد مطالعه قرار دادند. گردآوری اطلاعات از طریق تحقیقات میدانی، مطالعه کتابخانه ای و همچنین از عکسبرداری مستقیم بهره گرفته شده است. بررسی ها نشان دادند که طرح-های گردان ختایی، گل و گلدان و طرح دو رنگی جوک کاری از پرکاربردترین نقوش مورد استفاده بوده و نقش گل بر روی تمام شاخه ها و بندها، اغلب با حالتی انتزاعی دیده می شوند و در همه آن ها طرح ها به صورت قرینه اجرا شده است. در طرح های گلدانی، وجود دو پرنده در طرفین گلدان یادآور طرح مرغ و درخت ساسانی است و باستان گرایی دوره قاجاری را القاء می کند. از نظر ترکیب بندی طرح ها به دو صورت لچک ترنج و قاب بندی شده دوتایی و سه تایی دیده می شود که در نمونه های سه تایی، قاب وسط کوچک تر است. از هنر معرق به شیوه جازنی، جوک کاری در تمام در ها بهره برده شده است. در برخی در ها نیز از هنر منبت استیل در تزیینات استفاده شده است که این امر نشان از توجه به این هنرها در دوره قاجار است. چوب ساج، گردو و نارنج و همچنین صدف از مواد اولیه رایج مورد استفاده در ها محسوب می گردد.