تحلیل زمان روایی و کانونی سازی در نمایشنامه قصه غریب سفر شاد شین شاد... براساس نظریات ژرار ژنت

عباس نعلبندیان نمایشنامه نویس نوگرای ایرانی در آثار نمایشی خود از ویژگی های تیاتر کلاسیک عبور کرد و با ارایه ی فرم و ساختاری متفاوت زمینه شکل گیری تجربه گرایی در نمایشنامه نویسی ایران را بنیان نهاد. او نمایشنامه قصه غریب سفر شاد شین شاد شنگول به دیار آدم کشان و امردان و جذامیان و دزدان و دیوانگان و روسپیان و کاف کشان (1351) را در اواسط دوره کاری خود نگاشت و در آن از خصوصیات روایی متمایز و برجسته ای (ازقبیل زاویه دید ترکیبی و انعطاف پذیری زمان ومکان) استفاده کرد. در این پژوهش برآنیم که فارغ از پیوسته قلمداد کردن آثار نعلبندیان، جنبه های تجربه گرایانه اثر او را ازنظر شیوه روایت و بیان موردبررسی قرار دهیم. در این مقاله با درنظر گرفتن شاخصه های روایت ازمنظر ژرار ژنت، عوامل زمان روایی و کانونی سازی را در نمایشنامه یادشده، تحلیل کرده و نشان می دهیم چگونه نعلبندیان با قرار دادن موضوع مرگ در هسته مرکزی نمایشنامه خود، ساختار روایی و زمانی را در خدمت بیان نمایشی به کار گرفته است. عباس نعلبندیان در نمایشنامه قصه غریب سفر شاد... روایت گری را از یک نقطه متمرکز با محوریت شخصیت، به روایت متکثر نقش واره های نمایشی واگذار می کند. در این تمهید هر نقش واره به عنوان یک کانونی گر، سهم انتقال بخشی از روایت را برعهده دارد و بدون تاکید بر مرکزیت داشتن یک شخصیت، هر فرد به عنوان پیکره ای از یک کل واحد، سهم خود را در گسترش یک موقعیت مرکزی به نام مواجهه انسان با مرگ ایفا می کند. در این تمهید نمایشی با بروز یافتن عقاید متفاوت توسط نقش واره های کانونی گر مساله مرگ با نگاه های مختلف موردارزیابی قرار می گیرد و موجب می شود که در نمایشنامه شاهد چندآوا شدن متن باشیم که تمهیدی متعلق به ادبیات مدرن است.