ترویج مفهوم و رویکردهای ارزیابی آشفتگی انسانی

آشفتگی انسانی یک واحد اندازه گیری از سطح آسیب پذیری منابع محیطی به فعالیت های انسانی مضر است. هم چنین، آشفتگی ها را به عنوان رویدادهایی در نظر می گیرند که در طول زمان به طور قابل ملاحظه ای بر ترکیب، ساختار و عملکرد یک بوم سازگان تاثیر می گذارند. با افزایش رشد جمعیت انسانی و تقاضای منابع، اثرات مستقیم و غیرمستقیم آشفتگی های انسانی چالش های پیچیده تری را برای متعادل کردن نیازهای بوم سازگان و جامعه ایجاد کرده اند. بر همین اساس، مقاله حاضر با هدف بررسی آشفتگی های انسانی و مرور رویکردهای ارزیابی آن تدوین شده است. مرور منابع نشان داد که به طور مشخص رویکردهای ارزیابی آشفتگی از سال 2004 مورد توجه قرار گرفته و در مقیاس های مکانی و زمانی مختلف و با تمرکز بر ابعاد تحقیقاتی معین مطرح شده اند. از جمله مهم ترین آن ها می توان به پویایی تکه شدگی چشم انداز، آشفتگی هیدرولوژی-رسوبی (HSDI)، شاخص آشفتگی فعالیت انسانی (HDAI)، الگوریتم شاخص آشفتگی جهانی (MGDI)، شاخص ریسک بوم شناختی (ERI) و مدل های غالبیت تنوع گونه ای اشاره کرد. غالب این مطالعات بر اساس ارزیابی مفهومی و شاخص محور بوده و عمدتا در آمریکا، مدیترانه، چین، ایتالیا، اسپانیا و برزیل کار شده اند. در کلیه رویکردهای ارزیابی آشفتگی انسانی به طور صریح به این نکته اشاره شده که مدیریت آشفتگی ها یک فرآیند پیچیده بوده و مستلزم درک کامل جنبه های متعدد بوم شناختی و اجتماعی است. در نهایت می توان جمع بندی نمود که تاکنون روش جامعی که بتواند کلیه ابعاد اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، هیدرولوژیکی، اقلیمی و زیستی ناشی از ایجاد و ظهور آشفتگی های انسانی در نظر بگیرد، ارایه نشده است. بنابراین ضرورت تبیین برنامه های جامع، بهینه و پایدار حفاظتی و مدیریتی منوط به داشتن چنین رویکرد جامع ارزیابی بوده که از پیشنهادات پژوهش حاضر است.