روش شناسی علوم انسانی اسلامی با رویکردی اجتماعی (معرفی یک الگوی مطالعه)

در مکتب اسلام در مبحث هستی‌شناسی، جهان آفریده و دارای جهت الهی است. واقعیت نیز اعم از مشهود و غیب است. ابزار شناخت و کسب معرفت انسان علاوه بر حس و عقل ابزاری، عقل نظری و قلب نیز به شمار می‌آید. به این ترتیب می‌توان گفت روش‌شناسی تولید علم در آن پیچیده‌تر از اصالت‌دادن به تجربه است. این مقاله با توجه به ارزش‌ها و اخلاق بنیادی اسلامی به مبحث روش‌شناسی پرداخته است. یافته‌های تحقیق با روش مباحثه طی حدود 1000 ساعت گفت‌وگو با حدود 20 استاد مسلمان رشته‌های مختلف علوم انسانی و علوم اسلامی درباره انواع روش‌شناسی‌های سکولار و با مبانی اسلامی به دست آمده و جمع‌بندی شده است. با توجه به اندیشه متفکران اسلامی در جهان هستی، موجودات دارای سه بعد زمان، مکان و جهت هستند. در مبحث معرفت‌شناسی، با اتکا به قرآن کریم میان اندیشمندان اسلامی این توافق وجود دارد که ابزار شناخت حس، عقل و قلب هستند.از اینجا می‌توان نتیجه گرفت که هر وجود یک وجه محسوس، یک وجه تعقلی و یک وجه تعلقی دارد؛ پس باید در روش‌شناسی، برای تولید علم به مطالعه سه بعد گفته‌شده از هر موضوع با توجه به سه وجه ابزار شناختی آن مبادرت کرد. با ضرب کردن این دو سه بعد هر وجود در یکدیگر جدولی نه خانه‌ای به دست آمده است که اوصاف موضوع و مفاهیم لازم برای بررسی یک شناخت کامل‌تر را در اختیار ما قرار می‌دهد. از این جدول و با توجه به مباحث صورت‌گرفته به طراحی یک الگو برای مطالعه دست یافته‌ایم که در این مقاله معرفی شده است.