بررسی حرکت شعر عاشورایی قرن معاصر از مرثیه به حماسه

شعر عاشورایی همواره تنومندترین شاخه شعر دینی در ادوار مختلف بوده است. با وجود مستعد بودن مسیله عاشورا برای طرح در زمینه ها و موضوعات متنوع، غالبا در این نوع از شعر فارسی با نگاهی ماتمزده به مضامین تکراری و یکنواخت پرداخته شده، که عوامل مختلفی از جمله شرایط سیاسی و اجتماعی در آن تاثیرگذار بوده است. در قرن اخیر تحولات بسیاری در شعر فارسی رخ داده است هرچند شعر عاشورایی در دهه های ابتدایی و بویژه در دوره پهلوی اول با این تحولات همراه نشد، بتدریج و محتاطانه، دگرگونیهای بی سابقه ای را تجربه کرد. این پژوهش ضمن بررسی محتوا و نوع نگرش شاعران به موضوعات عاشورایی در سه دوره پهلوی اول، پهلوی دوم و انقلاب اسلامی، به چرایی و چگونگی این تحولات، با محوریت حرکت شعر عاشورایی از مرثیه به حماسه پرداخته است.

این پژوهش به روش تحلیل محتوا و با استفاده از شیوه کتابخانه ای در گردآوری اطلاعات انجام شده است.

بررسی و ارزیابی اشعار عاشورایی قرن معاصر نشان میدهد که شعر عاشورایی در دوره پهلوی اول، کاملا با مرثیه سرایی و نگاهی سراسر ماتمزده و با موضوعات محدود و تکراری همراه بوده است. در دوره پهلوی دوم علاوه بر حفظ موضوعات و مضامین پیشین، در مواردی نیز تغییر پیدا کرده است، اما شعر عاشورایی انقلاب اسلامی با افقهای تازه ای روبرو شده، از تکرار گذشته فاصله گرفته و با نگاهی حماسی و معرفتگرایانه به موضوعات گسترده عاشورایی پرداخته است.

نتیجه حاصل از این پژوهش نشان میدهد که میل به حرکت از مرثیه به حماسه در شعر عاشورایی، از دهه چهل و همزمان با ظهور گفتمان مقاومت و مبارزه و نیز رواج نو اندیشیهای دینی، آغاز و بعد از انقلاب اسلامی و بویژه با شروع جنگ تحمیلی به اوج خود رسیده است.