بررسی پایداری عملکرد دانه در ارقام آفتابگردان با استفاده از روش های تک متغیره و مدل AMMI

ارزیابی تاثیرات محیط های مختلف بر عملکرد دانه هیبریدهای آفتابگردان (Helianthus annuus L.) و تعیین ژنوتیپ های برتر و پایدار در مکان های مختلف به عنوان الگویی برای پایداری و سازگاری با محیط مورد توجه است.

به منظور بررسی پایداری عملکرد دانه در 12 ژنوتیپ آفتابگردان، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی (RCBD) در پنج منطقه (کرج، بیرجند، فیروزآباد، کاشمر، اراک)  و در دو سال زراعی 98-1397 در سه تکرار مورد آزمایش قرار گرفت.

نتایج تجزیه واریانس در سطح احتمال  1% حاکی از آن بود که تمام ژنوتیپ ها از نظر عملکرد دارای اختلاف معنی داری با هم بودند. نتایج مقایسه میانگین نیز نشان داد که ژنوتیپ Zaria   نسبت به سایر ژنوتیپ ها به عنوان ژنوتیپ برتر و ژنوتیپ Progress  کمترین میزان رتبه را به خود اختصاص داد. بر اساس تجزیه واریانس مدل AMMI اثر محیط، اثر ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ × محیط به ترتیب در سطح احتمال 1% و 5% معنی دار بود و دو مولفه اول اثرمتقابل در مجموع بیش از 80 درصد از واریانس داده ها را توجیه نمود (IPC1=52.4%, IPC2=27.9%). مدل AMMI1 نشان داد ژنوتیپ Zaria  به دلیل داشتن کمترین میزان اولین مولفه اصلی اثر متقابل به عنوان ژنوتیپ پایدار شناسایی شد. مدل AMMI2 مشخص نمود که ژنوتیپ های Zargol و Master  در اراک، ژنوتیپ های  SHF81-90 و  Zariaدر کاشمر، ژنوتیپ ‍‍های Progress،Gabur ،Favorite  و Record  در بیرجند و ژنوتیپ های Armaverski،  Azargol  و Lakumka در کرج و فیروزآباد دارای سازگاری خصوصی بودند. بر اساس روش های پارامترهای پایداری (واریانس محیطی، ضریب تغییرات، اکووالانس ریک، واریانس شوکلا، شیب رگرسیون، روش ابرهارت و راسل و ضریب تشخیص) ژنوتیپ Zargol به عنوان ژنوتیپ پایدار و ژنوتیپ SHF81-90 به عنوان ژنوتیپ ناپایدار شناسایی شدند.

به طور کلی ژنوتیپ های Zaria  و Zargol به عنوان پایدارترین ژنوتیپ ها و ژنوتیپ های SHF81-90 به عنوان ژنوتیپ ناپایدار شناسایی شد. نتایج همبستگی بین پارامترهای پایداری نیز حاکی از آن بود که پارامترهای واریانس محیطی و ضریب تغییرات با پارامترهای ابرهارت و راسل، واریانس شوکلا و اکووالانس ریک دارای همبستگی مثبت و معنی داری بودند.