پدیدارشناسی زبان فضا در باغ ایرانی مبتنی بر مراتب وجودی انسان از منظر اسلام؛ نمونه موردی باغ دولت آباد یزد

تحقیقات نشان میدهد ساختار باغ ایرانی، فراتر از شرایط اقلیمی، جلوه گر ایده های معنوی و متاثر از شرایط زمان و مکان است. باغسازی دوران اسلامی نیز با همین دیدگاه و براساس تعاریف قرآن از بهشت شکل گرفته است، از طرفی براساس قاعده نهی اسلام از انجام امور بیهوده، به نظر میرسد که هر پدیده ای (از جمله باغ) در دوران اسلامی باید برای تامین نیازهای مادی و معنوی انسانها ایجاد شود. بنابراین هدف این مقاله بررسی ساختارهای طراحانه باغ ایرانی-اسلامی با توجه نیازهای مخاطبان از منظر اسلام است. برای دستیابی به این هدف، با بهره گیری از روش پدیدارشناسی زبان فضایی (سیماشناسی، موضع شناسی و گونه شناسی) باغ دولت آباد یزد (به عنوان نمونهای از باغهای دوران اسلامی) مورد مطالعه قرار گرفته است و نیازهای انسان از منظر اسلام، مبتنی بر حدیث امام علی(ع) از مراتب چهارگانه نفس استوار شده است. براساس یافته های پژوهش به نظر میرسد که کالبد و محتوای باغ اسلامی لازم و ملزوم یکدیگر بوده و در چهار سطح نیازهای متناظر با نفس انسان را پاسخگو هستند، به صورتی که برآوردن نیازهای مادی و حسی مخاطبان در فضای باغ به صورت نسبی، ولی بستری برای اغنای نیازهای عقالنی و روحانیست، زیرا سیر تکامل انسان امری درونی و آگاهانه است.