سیر تحول معنایی واژه پرستار با تکیه بر متون کلاسیک ادب فارسی: مطالعه مروری

تحول معنایی یک واژه در گذر زمان امری ناگزیر است که نشان از فرایندی اجتماعی، سیاسی، دینی یا فرهنگی دارد. پرستار از واژه هایی است که حضوری چشمگیر در متون ادب فارسی دارد و در معانی متفاوت و متعددی از جمله برده، خادم، غلام، کنیز، عابد، فرمانبردار، بیماربان و حافظ به کار رفته است. هدف از پژوهش حاضر آن است که با استفاده از نظر زبانشناسان و بررسی متون ادبی تحول معنایی آن را نشان داده شود.                                             

در این پژوهش آثار شاعران و نویسندگان ادب فارسی از قرن چهارم تا قرن معاصر(بیش از 70 اثر) مورد بررسی قرار گرفت و یافته ها به صورت ریشه شناسی واژه پرستار و واژه پرستار در متون ادبی، دسته بندی شد که بر این اساس مشخص شد، کلمه پرستار در متون ادبی معانی متفاوتی دارد از جمله: کنیز، خدمتکار، مطیع، عبادت کننده، بیماربان، بیماردار. دامنه معنایی واژه پرستار از قرن پنجم به بعد و با گسترش حوزه زبان فارسی و فراوانی بیشتر آثار منثور و منظوم گسترده تر می شود و معانی جدیدی می یابد. شاهنامه از جمله قدیمی ترین متون ادبی است که کلمه پرستار با بسامد بالا در آن دیده می شود. چنین به نظر می رسد که واژه پرستار تا قبل از قرن یازدهم بندرت و تنها در یک مورد در معنای امروزی به کار رفته است.

  روش کار:

  این پژوهش، یک مطالعه کتابخانه ای است، که به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. با مراجعه به برخی از متون کلاسیک زبان فارسی و با مطالعه مقالات و کتاب های مختلف و جستجو در بانک های اطلاعاتی معتبر مانند  Magiran ،SID، noormags، civilica،، گنجور، ایرانداک،  مطالب مورد نظر گردآوری و اطلاعات بدست آمده پس از تجزیه و تحلیل در قالبی منظم ارایه گردید. کلیدواژه های جست و جو شامل پرستار، ادبیات فارسی، معنا بوده است.                                                                                                    

نتایج این پژوهش حاکی از تغییر معنایی پرستار در متون کلاسیک ادب فارسی است. این تغییر معنایی، در دوره هایی به شکل توسعه معنایی و در ادواری به شکل تخصیص معنایی جلوه گر شده است. نیز بر اساس یافته های این پژوهش معلوم شد که این واژه از دلالت بر کل به دلالت بر جزء و از معنای عام به خاص تغییر یافته است.