تحلیل قرائت سنتی اصول اخلاق بهداشت جهانی با رویکرد اسلامی

اخلاق بهداشت با ارایه برخی اصول اخلاقی همواره سعی داشته تصمیم گیری های اخلاقی بین بیمار و درمانگر را در مسیری نظام مند قرار دهد. دسته ای از این اصول که به اصول سنتی شناخته می شود، شامل عدالت، لاضرر، سودمندی و استقلال فردی است. اخلاق بهداشت در پاسخ به برخی چالش های اخلاقی دچار تشتت آراست. از این رو بررسی پاسخ ها اخلاق اسلامی، ادله و مبانی آن برای پژوهشگران اخلاق اسلامی ضرورت دارد.

این تحقیق از نوع نظری بوده و روش تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی است. روش جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و مراجعه به اسناد، کتب و مقالات است.

در تمام مراحل نگارش، ضمن رعایت اصالت متون، صداقت و امانتداری رعایت شده است.

درمانگر، می بایست بدون در نظرگرفتن جایگاه اقتصادی، اجتماعی، مذهبی و جنسیت خدمات یکسانی به بیماران ارایه نماید (عدالت). همچنین با رعایت اصل احترام به مالکیت انسان بر نفس خود، باید به  طور شایسته بیمار را نسبت به روند درمان آگاه کند (استقلال فردی)، به گونه ای که هیچ گونه ضرری به درمانگر و بیمار وارد نشود (قاعده لاضرر) و هر دو در این رابطه سود برند (سودمندی). این موارد، از آموزه های اسلامی قابل اصطیاد و از نظر سیره عقلا نیز قابل فهم، تایید و تاکید است.

در پاسخ به چالش اخلاقی در اصل استقلال، اخلاق بهداشت جهانی در مکاتب فردگرا و وظیفه گرا اختلاف نظر است، اما اخلاق اسلامی با استناد به امانت الهی بودن جسم و همچنین حرمت قتل نفس، فردگرایی را نفی و درمان غلط ولو به درخواست بیمار را مجاز نمی شمارد. در تعارض ضرر شخصی و سلامت عمومی، مکتب اخلاقی سودگرا جلب منفعت عمومی را مجاز می داند ولو به قیمت اضرار فرد، اما اخلاق اسلامی با طرح ضرر موجه و غیر موجه همچنین اولویت قراردادن سلامت اخروی بر سلامت دنیوی به این مساله می نگرد. سلامت دین فرد بر سلامت مطلق جامعه مقدم است و در صورت عدم رعایت این مساله، ضرر غیر موجه برای فرد حاصل می شود. در چالش اخلاقی اصل سودمندی، جایی که سود بیمار غیر برخوردار فدای بیمار برخوردار دیگری می شود، مکتب سودگرای بنتام برخلاف مکتب اخلاقی وظیفه گرا، توجیه اخلاقی این تقدم را می پذیرد. اخلاق اسلامی در ترجیح نجات جان بیمار، میزان سودرسانی وی به جامعه را لحاظ نمی کند، چراکه نجات یک فرد، نجات تمام انسان هاست.