معناشناسی تربت سیدالشهداء (ع) و قلمرو اخذ آن به منظور استشفاء بر پایه روایات

در فقه شیعه امامیه، خوردن گل و خاک، حرام است. اما از این حکم، خاک قبر امام حسین (ع) با شرایطی استثناء شده است. در روایات امامیه، تعابیری چون «طین قبر الحسین» و «تربه الحسین» به چشم می‌خورد. هدف این مقاله تبیین چیستی تربت سیدالشهداء (ع) و تعیین محدوده مجاز اخذ به‌منظور استشفاء از آن است. پرسش اصلی تحقیق این است که بر اساس روایات، به چه محدوده‌ای از قبر شریف امام حسین (ع) «تربه الحسین» اطلاق می‌شود و می‌توان از آن شفابخشی را انتظار داشت. این مقاله به‌روش تحلیل محتوا انجام شده و یک مطالعه بنیادی به‌شمار می‌آید. با مراجعه به منابع حدیثی، فقهی و جست‌وجوی کلیدواژه‌هایی مانند تربت، قبر، امام حسین، شفاء‌ و مانند آن، داده‌های مورد نیاز در راستای هدف مقاله و در پاسخ به پرسش اصلی تحقیق جمع‌آوری گردید. سپس مورد نقد و بررسی قرار گرفته و به شکل منطقی تدوین و نتیجه‌گیری شده است. بررسی سه دسته از روایات مربوط به تعیین محدوده اخذ تربت به جهت استشفاء نشان داد که همگی دچار ضعف سند هستند. به‌نظر می‌رسد با عنایت به متواتر بودن شفابخشی تربت سیدالشهداء (ع) از یک‌سو، و حرمت اکل طین و تراب از سوی دیگر، لازم است جهت استشفاء به قدر متیقن از تربت سیدالشهداء (ع) بسنده کرد؛ یعنی تربتی که از خود قبر شریف و اطراف آن که در عرف به قبر ملحق می‌شود. هم‌چنین بررسی روایات دال بر بو و رنگ خاص نشان داد که این روایات، دلالتی بر منوط بودن شفابخشی بر رنگ یا بو ندارند.