ارزیابی تناسب اراضی برای کشت گندم در دشت‎های آبی ایران

مطالعات برای تناسب اراضی کشور پراکنده بوده و تعداد کمی از آن‎ها به‎طور خاص با تمرکز بر تجزیه و تحلیل مناسب بودن اراضی برای کشاورزی انجام شده است، اما اغلب مطالعات مزبور به صورت محلی بوده و تاکنون مطالعات جامعی در سطح کشور انجام نشده است. تعیین تناسب اراضی کشاورزی برای تولید محصولات زراعی یکی از ابزارهای مهم برای بهره‎برداری بهینه از منابع خاک است. برای این منظور با تجمیع، آماده‎سازی و رقومی‎سازی مطالعات خاک‎ و طبقه‎بندی اراضی در سطح کشور و با توجه به تصاویر ماهواره‎ای و نقشه‎های کاربری و در نظر گرفتن پهنه‎های زراعی- اقلیمی، واحدهای خاک در دشت‎های آبی در سراسر کشور با هدف تعیین توان اراضی برای کشت آبی گندم مشخص شد. سپس با وارد کردن داده‎های اقلیمی، خاک، و پستی و بلندی در نرم‎افزار تهیه شده بر پایه روش فایو و پارامتریک ریشه دوم، کلیه واحدهای خاک  واقع در دشتهای آبی کشور برای کشت گندم آبی مورد ارزیابی تناسب اراضی قرار گرفت. نتایج نشان داد که 4/1 میلیون هکتار از اراضی مزبور در کلاس مناسب (S1)،08/2 میلیون هکتار دارای کلاس نسبتا مناسب (S2)، 4/1 میلیون هکتار دارای کلاس تناسب کم (S3)، و 524 هزار هکتار اراضی دارای کلاس نامناسب در حال حاضر (N1) و 503 هزار هکتار از اراضی نامناسب دایمی (N2) می‎باشند. تجزیه و تحلیل آماری داده‎ها نشان داد که تفکیک کلاس‎های تناسب اراضی دارای دقت قابل قبول می‎باشد. عمده‎ترین ویژگی‎های محدودکننده تناسب اراضی ویژگی‎های فیزیکی خاک مانند بافت، و نیز شوری و قلیاییت، شیب، زهکشی و در برخی مناطق ویژگی‎های اقلیمی می‎باشد. با توجه به نقشه جامع تناسب اراضی و به‎کارگیری نتایج به‎دست آمده، با مدیریت و بهره‎برداری درست از اراضی زیر کشت آبی در سطح کشور، حفظ منابع اراضی به‎ویژه خاک و استفاده پایدار را به دنبال خواهد داشت. ضمنا نتایج فوق، لایه‎ اطلاعاتی مبنایی است که همراه با داده‎های دیگر از جمله آمار اقتصادی برای تدوین الگوی کشت مناسب مورد نیاز می‎باشد.