بررسی سهم منابع تولیدکننده رسوب ناشی از فرسایش های ورقه ای، شیاری، خندقی و آبراهه ای با استفاده از روش انگشت نگاری رسوب در حوضه آبخیز نی ریز استان فارس

فرسایش شدید خاک، تهدیدی جدی برای مدیریت پایدار سرزمین و استفاده از منابع آب و خاک در بسیاری از نقاط جهان است. به منظور کنترل فرسایش های ورقه ای، شیاری، خندقی و آبراهه ای و کاهش رسوب تولیدی ناشی از آنها در خروجی حوضه های آبخیز، لازم است به شناسایی سهم منابع تولیدکننده رسوب آنها پرداخت تا اقدامات حفاظتی با موفقیت بیشتری انجام شود. یکی از متداول ترین روش هایی که در سال های اخیر از آن به منظور تعیین سهم منابع مختلف رسوب استفاده شده، روش انگشت نگاری رسوب است. هدف از این پژوهش، بررسی سهم منابع تولیدکننده رسوب ناشی از فرسایش های ورقه ای، شیاری، خندقی و آبراهه ای با استفاده از این روش در حوضه آبخیز نی ریز واقع در شرق  استان فارس به کمک نمونه برداری از رسوب نهشته شده در بستر است؛ بنابراین از هر نوع از رسوبات فرسایش های ورقه ای، شیاری، خندقی، آبراهه ای، آبراهه اصلی درون حوضه و منطقه خروجی حوضه آبخیز، ده نمونه (در مجموع شصت نمونه) برداشت شد. به منظور تعیین ردیاب های بهینه نیز از دو آزمون دامنه و تحلیل تشخیص چند متغیره استفاده شد و با استفاده از مدل کولینز و همکاران، سهم هر یک از منابع مختلف رسوب به دست آمد. سپس فقدان قطعیت مرتبط با سهم منابع بالقوه رسوبات، با استفاده از روش شبیه سازی مونت کارلو با اطمینان 95 درصد در نرم افزار MATLAB محاسبه شد. به منظور ارزیابی نتایج حاصل از مدل چند متغیره ترکیبی، از نکویی برازش (GOF) پیشنهادی توسط کولینز و همکاران استفاده شد. یافته های این پژوهش نشان داد که چهار ردیاب (Zr، Al، Sn و Lu) به عنوان ردیاب های بهینه نهایی انتخاب شدند. به علاوه میزان سهم فرسایش های خندقی، ورقه ای، شیاری و آبراهه ای به ترتیب برابر با 21/45، 07/3، 16 و 72/35 درصد از کل فرسایش های اتفاق افتاده در این حوضه آبخیز بود. در این پژوهش، کارایی روش انگشت نگاری رسوب به عنوان روشی موفق و موثر در تعیین منابع رسوبات اثبات شد؛ زیرا چهار ردیاب بهینه توانستند 95 درصد منابع رسوب را به درستی طبقه بندی و جداسازی کنند. همچنین با توجه به مقدار 8869/0 GOF نیز دقت بالای مدل را تایید کرد.