جستاری در فرآیند طراحی فرانامه محور در معماری (مورد پژوهی تجربه کاربران در یک مجموعه آموزشی)

پیش بینی نحوه تعامل کاربران با فضا، از موضوعات مهم در فرآیند طراحی معماری است. یکی از رویکردهای مطرح در این خصوص، طراحی فرانامه محور است. این رویکرد، در رشته هایی همچون طراحی نرم افزار، طراحی محصول و گرافیک، جهت پیش بینی جنبه های تجربه کاربر در تعامل با یک سامانه، مورد استفاده قرار گرفته، ولی کاربرد آن در طراحی معماری روشن نیست.

سوالات پژوهش حاضر بدین قرار است: 1) مولفه های فرانامه در طراحی معماری چیست؟، 2) چگونه می توان با الهام از روش های تجربه شده در سایر رشته های طراحی، چارچوبی برای فرآیند طراحی فرانامه محور در معماری، بر پایه تجربه کاربران پیشنهاد داد؟

هدف پژوهش حاضر شناسایی مولفه های طراحی فرانامه محور و سپس ارایه چارچوبی برای آن در معماری است.روش تحقیق: پژوهش حاضر کیفی و از نوع موردپژوهی است. پشتوانه های نظری پژوهش مبتنی بر منابع کتابخانه ای است و طی آن، اجزای فرانامه و جایگاه آن در طراحی معماری مشخص می شود. در بخش موردپژوهی، برای گردآوری داده ها، از مصاحبه های نیمه ساختار یافته با کاربران یک مجموعه آموزشی استفاده شده و روش تحلیل داده ها شامل کدگذاری باز، محوری و گزینشی می شود.

یافته ها نشان می دهد که طراحی فرانامه محور در معماری، که مستلزم پیش بینی نحوه کاربرد آینده فضاها است، با بکارگیری دسته ای از روش ها در پیمایش و بیان فرانامه تجربه فضایی کاربران در ساختمان های موجود از همان گونه معماری، امکان پذیر می گردد. چارچوب پیشنهاد شده برای این فرانامه نویسی، که در تدوین احکام طراحی کالبد بنا نقش تعیین کننده دارد، شامل گام های زیر است:1) تنظیم "برگه کاربرنما"، یا نماینده ای از هر گروه کاربری، شامل مشخصات فردی، نیازها و نیز روایتی کوتاه از تجربه های فضایی روزمره،2) مصورسازی فرانامه های کارکرد فعلی فضا، در قالبی مشابه "فیلمنامه مصور"،3) ایده پردازی وضعیت مطلوب فضا بر پایه فرانامه کارکرد فعلی،4) تنظیم "فرانامه هنجاری" که نشان دهنده قواعد رفتاری و اهداف سازمانی و مشترک همه گروه های کاربر بنا است.