تحلیل راهبردی بازآفرینی ساختاری-کارکردی بازارهای سنتی در شهرهای ایران (مورد مطالعه: سراهای بازار تاریخی شهر زنجان)

یکی از مبادی هویتی و تاریخی- فرهنگی شهرهای ایرانی بازار و عناصر تشکیل‏دهنده آن است. این در حالی است که امروزه بازارهای سنتی نتوانسته پاسخ‏گوی نیازهای شهروندان باشد و شکل‏گیری فضاهای تجاری جدید به‏واسطه الزامات شرایط زندگی مدرن به افول ساختاری-کارکردی بازار و عناصر وابسته به آن از جمله سراها منجر شده است. لذا بخش‏هایی از فضاهای بازار از جمله سراها، که با نیازهای امروز مردم انطباق نداشت، از رونق افتاده و به حاشیه رانده شده است. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به دنبال بررسی و تطبیق راهبردی ساختار و کارکرد سراهای بازار تاریخی زنجان بر اساس نیازهای فعلی جامعه شهری است. گردآوری داده ‏ها با مطالعات میدانی و کتابخانه ‏ای انجام شد. برای تحلیل داده‏ها از آزمون تک‏نمونه‏ای T و رویکرد تحلیل اثرات متقابل تعاملی با کمک نرم‏ افزارهای SPSS و Scenario Wizard استفاده شد. یافته ‏های تحقیق نشان داد در بین سراهای بازار، سرای ملک نسبت به دیگر سراها وضعیت بهتری برای احیا و بازآفرینی دارد. همچنین، مهم‏ترین راهبرد برای بازآفرینی و احیای ساختاری- کارکردی سراهای بازار زنجان به‏ منظور مرمت و بازآفرینی معماری و طراحی سراها باید مبتنی بر مولفه ‏های «نمای بیرونی (طراحی و معماری نمای بیرونی سرا)، تناسب (تناسب کاربری حجره ‏های سرا با کارکرد بازار و سرا)، کیفیت روشنایی سرا، و حس تعلق مکانی باشد. بنابراین، به ‏ منظور بازآفرینی سراها، افزایش و توسعه کاربری‏ های مختلط، ایجاد تنوع و گوناگونی، و تقویت و گسترش لبه‏ های فعال ضروری است.