بررسی «و لما سقط فی ایدیهم» در تفاسیر قرآن، ادبیات عربی و ترجمه های پارسی قرآن

تعبیر ﴿ولما سقط فی ایدیهم﴾ (اعراف/149) از جمله تعابیری است که مورد توجه قرآن‌پژوهان و ادیبان قرار گرفته است، از آنجا که در آثار برجای‌مانده پیش از قرآن، چنین تعبیری یافت نمی‌شود، در تحلیل ادبی و معنای مراد از آن اختلاف روی داده است. عموم پژوهشگران پس از توضیح مفردات این تعبیر، سعی کرده‌اند میان معنای ظاهری واژگان آن و معنای مقصود از آن، ارتباطی تصویر کنند.  پژوهش  حاضر سعی نموده با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی  به تبیین ابعاد مختلف این تعبیر بپردازد. نتیجه این تلاش، سیزده دیدگاه گوناگون در تحلیل ادبی- بلاغی آن است که در چهار دسته قرار می‌گیرند:  بیشتر پژوهندگان این تعبیر را کنایه یا استعاره از  پشیمانی دانسته‌اند. برخی آن را به معنای تباهی، از کار افتادن و بی‌ارزش‌شدن تلاش آدمی و دستاوردهایش می‌دانند. گروه سوم، این تعبیر را به معنای ناتوانی کامل می‌شمرند.  برخی قرآن‌پژوهان بر آن هستند که "سقط فی یده" به معنای مواجه شدن با امر ناگهانی، ناپسند وترسناک است، و پشیمانی، ناتوانی، و تباهی ممکن است در پی چنین مواجهه‌ای‌ روی دهد. دقت در قراین موجود در آیه 149 اعراف، بررسی فراگیر سخنان مفسران، و جستجو در کاربست‌های این تعبیر در آثار ادبی، تاریخی و حدیثی، دیدگاه چهارم را تقویت می‌‌کند. مترجمان قرآن کریم  برای بازگردان این تعبیر راه‌های مختلفی را در پی گرفتند؛ و در نهایت برای ترجمه فارسی آن، عبارت"و چون ناگاه با ناشناخته‌ ناگواری روبرو شدند" پیشنهاد می ‌شود.