شواهدی از کارکرد آئینی-روحانی صدف دریایی نوع کجک (Cowrie) در بافت های باستانی ایران از هزاره سوم تا پایان هزاره اول پیش ازمیلاد بر پایه رهیافت قوم باستان شناسی

پوسته سخت گونه ای از صدف های دریایی موسوم به «Cowrie» که در زبان فارسی به نام های متعدد ازجمله «کجک» یا «کوژک» و... نامیده می شود تاکنون در نهشت های باستانی فراوانی از هزاره سوم تا هزاره اول پیش ازمیلاد به دست آمده است، در تمامی گزارش های منتشره صرف همراهی این اشیاء با دیگر تزیینات شخصی آن ها را به عنوان «تزیینات شخصی» معرفی کرده اند؛ درحالی که این پرسش مطرح است که چگونه در طول زمانی بیش از پنج هزار سال این سنت تزیینی باقی مانده است و آیا با توجه به این که برخی اقوام بومی امروزی اعتقادی فراتر از جنبه زیبایی شناسی به صدف کوژک دارند؛ می توان این اعتقادات را بازمانده آیین های کهن تر محسوب نمود؟ بر این اساس این فرض مطرح می گردد که تداوم استفاده از یک شی غیربومی در طول زمان مرتبط با یک امر آیینی-اعتقادی است چرا به طور هم زمان دامنه چنین پدیده ای به صورت استفاده در بافتارهای نیایشی و تدفینی نه فقط در مرزهای فرهنگی ایران، بلکه در مناطق وسیعی از حوزه لوانت شرقی و خاورمیانه نیز قبلا گزارش شده است. مطالعه میدانی نشان می دهد که این اشیاء را صرفا برای کودکان بدون توجه به جنسیت و در افراد بالغ صرفا برای زنان به کار می گیرند که نشان از وجود نوعی تابوی جنسیتی و سنی برای آن است و اعتقاددارند همراهی این اشیاء با فرد علاوه بر جنبه زیبایی شناسی خاص، موجب دفع چشم زخم، رفع نحوست و جذب خیروبرکت می شوند. این پدیده در بافتارهای باستانی به صورت حضور کوژک ها در گورهای زنان و کودکان در گزارش های کاوش دیده می شود؛ اما هیچ نشانه ای برای کاربری این صدف ها به عنوان یک کالای منزلتی که تعلق به طبقه خاصی از افراد جامعه باشد دیده نشده است. ازنظر روش شناسی در این پژوهش از روش توصیفی-تاریخی و هم چنین روش قوم نگاری به صورت مشترک استفاده شده است در یک تجزیه وتحلیل تطبیقی روشن می شود که اهداف متصور برای این کجک ها در هر دو گروه، یعنی بافتارهای قوم شناسی امروزی و بافتارهای باستانی، مرتبط با نگرش آیینی و روحانی است.