ارزیابی آلودگی و خطر بالقوه بوم شناحتی عناصر سرب، کادمیم، کروم و نیکل در خاک سطحی حاشیه برخی جاده های کلان شهر همدان
حمل و نقل جادهای یکی از منابع اصلی آلودگی فلزی است که میتواند خاک های کنار جاده را تحت تاثیر قرار دهد. از این رو، این پژوهش با هدف ارزیابی آلودگی و خطر سمیت بالقوه عناصر سرب، کادمیم، کروم و نیکل در خاک سطحی حاشیه برخی جاده های کلان شهر همدان در سال 1398 انجام یافت.
مواد و روش ها:
در این مطالعه توصیفی-مقطعی، پس از جمع آوری 63 نمونه خاک سطحی در طول 700 متر از یک قطعه 9 کیلومتری از جاده های گلتپه، رزن و کرمانشاه و سپس آمادهسازی و هضم اسیدی نمونهها در آزمایشگاه، محتوی عناصر در نمونه های خاک به روش طیف سنجی نوری پلاسمای جفت شده القایی (Inductively Coupled Plasma-Optical Emission Spectrometry: ICP-OES) خوانده شد. همچنین، نسبت به محاسبه شاخصهای غنی شدگی (EF)، سمیت محیطی (mERM-Q)، خطر بومشناختی (mPEL-Q) و خطرپذیری بالقوه بوم شناختی تجمعی (RI) نیز اقدام شد. پردازش آماری نتایج نیز با استفاده از نرمافزار SPSSانجام یافت.
یافته ها:
نتایج نشان داد که بیشینه میانگین مقادیر عناصر سرب، کادمیم، کروم و نیکل در نمونههای خاک با 4/26، 320/0، 3/17 و 2/22 میلیگرم در کیلوگرم به ترتیب مربوط به ایستگاه های کرمانشاه، رزن، رزن و رزن (ایستگاههای با ترافیک زیاد) و بیانگر تاثیر حجم ترافیک بود. نتایج محاسبه شاخص EF نشان داد که غنی سازی (آلودگی) عناصر سرب، کروم و نیکل در ایستگاههای با حجم ترافیک زیاد (رزن و کرمانشاه) با میانگین مقادیر بزرگ تر از 5/1، "متوسط" تا "شدید" بود که بیانگر تاثیر ورودی های انسانی به ویژه با منشا ترافیک است، در حالی که، در همه ایستگاهها مقادیر شاخص برای عنصر کادمیم بیان گر شرایط "غیر آلوده یا فاقد غنیشدگی" بود. همچنین، میانگین مقادیر شاخص های mERM-Q و mPEL-Q عناصر در نمونههای خاک بیان گر %21 احتمال سمیت بود. از طرفی، نتایج محاسبه شاخص خطرپذیری بالقوه بوم شناختی احتمالی (Er) بیانگر "خطر بوم شناختی کم" برای همه عناصر و روند کاهشی میانگین عامل خطرپذیری بالقوه بومشناختی احتمالی نیز به صورت کادمیم > نیکل > سرب > کروم حاصل شد. از سوی دیگر، میانگین مقدار شاخص RI برابر با 9/31 و بیانگر "مخاطره بوم شناختی کم" در ایستگاه های مورد مطالعه بود.
نتیجه گیری:
هر چند که میانگین مقادیر شاخص RIنشان دهنده کیفیت قابل قبول خاک در ایستگاههای مورد مطالعه و عدم بروز مخاطره بوم شناختی بود، اما عنصر کادمیم با %4/82 از بیشترین سهم در ایجاد مخاطره بوم شناختی برخوردار بود. از این رو، نسبت به شناسایی و کنترل منابع انتشار این عنصر در زیست بوم حاشیه جاده توصیه میشود. از طرفی، پایش منظم و دورهای نمونه های خاک با قابلیت ایجاد خطر برای سلامت بومسازگان به منظور مدیریت و حفاظت خاک ضروری است.
آلودگی خاک ، خطرپذیری بالقوه ، سمیت ، غنی شدگی ، ترافیک
- حق عضویت دریافتی صرف حمایت از نشریات عضو و نگهداری، تکمیل و توسعه مگیران میشود.
- پرداخت حق اشتراک و دانلود مقالات اجازه بازنشر آن در سایر رسانههای چاپی و دیجیتال را به کاربر نمیدهد.