مروری بر پیشینه و روش های به نژادی ذرت شیرین

ذرت شیرین، Zea mays Var. Saccarata از جوان ترین شکل های ذرت است که در پی جهش اتفاقی در ذرت معمولی به وجود آمد و بومیان آمریکایی و قبایل سرخپوست پس از واقف شدن به تفاوت ها، به کشت و کار آن مبادرت کردند. اولین واریته ثبت شده ذرت شیرین به نام  Black Iroquoise توسط مهاجران اروپایی در سال 1779 نامگذاری شد. در قرن نوزدهم ارقام آزاد گرده‎افشان (OP) سفید رنگ در ایالات متحده آمریکا رواج یافتند. امروزه دو رقم از این نوع هم کشت و هم مصرف می شوند، یکی واریته کانتری جنتلمن (با دانه های کشیده و کوچک و ردیف های نامنظم که به آن ذرت میخ کفشی هم گفته می شود) و دیگری رقم 'Stowell's Evergreen' است. تحولات علمی در زمینه علم اصلاح نباتات از جمله فناوری دورگ‎گیری با القای صفاتی مانند رسیدگی همزمان، ارتقای کیفیت بلال و مقاومت به بیماری‎ها تحولات شگرفی در تولید ذرت شیرین در قرن بیستم ایجاد نمود. در این جستار، با مروری بر موفقیت‎های حاصل شده در ایجاد ارقام جدید و بهبود صفات کیفی و بازارپسندی ذرت شیرین، تفاوت‎های ژنتیکی آن با ذرت معمولی بررسی و بر نقش هیبریداسیون به عنوان یکی از ابزارهای متداول به نژادی کلاسیک برای دستیابی به ژنوتیپ های برتر در ذرت شیرین تاکید شده است. تقسیم‏بندی ارقام هیبرید ذرت شیرین بر اساس عواملی مانند ژن های موثر بر متابولیسم کربوهیدرات ها و درصد قند آندوسپرم، مدت زمان کاشت تا رسیدن محصول، رنگ دانه (زرد، سفید، صورتی، ارغوانی و سیاه)، شکل بلال و نوع مصرف (تازه‎خوری، منجمد کردن، کنسروسازی و صادرات)، بخش دیگری از این مقاله را تشکیل می دهد. بررسی روش‎های به‎نژادی ذرت شیرین نشان می‎دهد با وجود استفاده از چندین تکنیک و تیوری های مشخص، به نژادی ذرت شیرین به علت نتیجه متفاوت حاصل از هر روش، تاثیر گرده افشانی خارجی (دگرگرده‎افشانی) و فسادپذیری بالای محصول نهایی، در عمل بسیار متفاوت است. مهم ترین روش ها در به نژادی ذرت شیرین مشتمل بر به نژادی شجره ای، تولید توده های سنتزی و مرکب، تلاقی برگشتی و اصلاح به کمک نشانگرهای مولکولی و نیز انتخاب برای برخی صفات ویژه مانند کیفیت خوراکی، تولید بذر، جوانه زنی بهبودیافته در بذرهای Sh2 و ایجاد مقاومت در برابر آفات و بیمارگرها در بخش دیگری از این مقاله مرور شده‎اند. با توجه به تحولات ژنتیکی که در ارقام ذرت شیرین از دیرباز تاکنون صورت گرفته، در بخش پایانی، انواع واریته های ذرت شیرین از جمله هیبرید های تجاری برای مصارف تازه خوری و هیبرید های مناسب برای فرآوری معرفی شده اند.