پاسخ برخی ویژگی ‏های فیزیولوژیک یولاف زراعی به تامین نیتروژن و آب پس از گرده افشانی

مقدمه:

 یولاف زراعی یکی از گیاهان مهم از خانواده غلات است. دانه یولاف زراعی برای انسان و دام و علوفه آن برای دام کاربرد دارد. کشور ایران در منطقه خشک و نیمه خشک واقع شده است. میانگین بارندگی سالیانه در ایران حدود یک سوم میانگین بارندگی جهانی است. به همین خاطر، تنش خشکی در ایران مهم‏ترین تنش محیطی است که رشد و عملکرد گیاهان زراعی را محدود می‏نماید. نیتروژن یکی از عناصر غذایی ضروری برای گیاهان زراعی می‏باشد. در جهان و ایران، کودهای نیتروژنه بیشتر از سایر کودها مصرف می‏شوند. جذب نیتروژن توسط گیاه از خاک همراه با آب انجام می‏گیرد. لذا، تنش خشکی جذب نیتروژن را با اختلال مواجه می‏نماید. بر همین اساس، هدف از آزمایش حاضر، بررسی اثر تنش خشکی پس از گرده‏افشانی و مقدارهای نیتروژن بر ویژگی‏های فیزیولوژیک سه رقم یولاف زراعی بود.

آزمایش به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل و در قالب طرح پایه بلوک‏های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشگاه رازی در سال زارعی 93-1392 اجرا گردید. شرایط رطوبتی پس از گرده‏افشانی (نرمال و تنش) به عنوان فاکتور اصلی و ترکیب دو فاکتور شامل ارقام یولاف زراعی (پوتورو، کوال و بروشر) و مقادیر نیتروژن (تامین 0، 25، 50، 75 و 100 درصد نیاز کودی یولاف زارعی) به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. سطوح نیتروژن بر اساس نتایج آزمون خاک و نیاز یولاف زراعی در زراعت آبی بدون تنش خشکی، انتخاب گردید. برای تامین نیتروژن از کود اوره (حاوی 46 درصد نیتروژن) استفاده گردید.

نتایج نشان داد که تیمارهای رطوبتی و نیتروژن روی صفات فیزیولوژیک مورد مطالعه، تاثیر معنی‏دار داشتند. اعمال خشکی پس از شروع گرده ‏افشانی سبب کاهش شاخص سبزینگی برگ در مراحل گرده‏افشانی و پر شدن دانه (به ترتیب 5/12 و 6/30 درصد)، کاهش کارایی فتوشیمیایی فتوسیستم 2 در مرحله گرده‏افشانی (3/5 درصد)، افزایش مقاومت روزنه‏ای در مراحل گرده‏افشانی و پر شدن دانه (به ترتیب 94 و 77 درصد) و افزایش محتوای پروتیین دانه (3/2 درصد) گردید. تامین 100 درصد نیاز نیتروژن گیاه نسبت به عدم تامین آن، سبب بهبود شاخص سبزینگی برگ در مراحل گرده ‏افشانی و پر شدن دانه (به ترتیب 63 و 64 درصد)، افزایش کارایی فتوشیمیایی فتوسیستم 2 در مراحل گرده ‏افشانی و پر شدن دانه (به ترتیب 2/13 و 4/13 درصد)، افزایش مقاومت روزنه‏ای در مراحل گرده افشانی و پر شدن دانه (به ترتیب 163 و 148 درصد)، افزایش کلروفیل a و b (به ترتیب 16 و 29 درصد)، کاهش نسبت کلروفیل (a/b 10 درصد) و افزایش محتوای پروتیین دانه (5/1 درصد) گردید.

با تامین مناسب رطوبت و نیتروژن می‏توان صفات فیزیولوژیک مرتبط با فتوسنتز را در زراعت یولاف زارعی بهبود بخشید.