خاستگاه های هرمسی، افلاطونی و افلاطونی میانه مکاتب گنوسی

مکتب گنوسی، از تاثیرگذارترین مکاتب الهیاتی و جریان های عرفانی و باطنی سده های اولیه پیشامسیحی و پس از آن است که طریق نجات و رهایی را، مبتنی بر شناخت حقیقت الوهیت می داند و برخی از عمیق ترین اندیشه های معرفتی و فلسفی آن روزگار در حوزه خداشناسی، جهان شناسی، انسان شناسی و فرجام شناسی را در نظام فکری خویش دارد. این عنوان بر نحله های کهنی اطلاق می شود که زیر اثر هلنیسم یا یونانی مآبی پس از اسکندر، ادیانی چون یهودیت، مسیحیت و زرتشتی و نیز مکاتب فلسفی و الهیاتی آن زمان، از جمله مکاتب هرمسی، افلاطونی و افلاطونی میانه، به گونه کیش و طریقه عرفانی و تلفیقی گسترده ای در آسیای غربی رواج یافت که در تبادل آراء و اندیشه ها، از آن ادیان و نحله ها اثر پذیرفته و بر آنان نیز اثرگذار بوده است. این مقاله می کوشد تا با بررسی مبانی فکری و محورهای اساسی آموزه های هرمسی، افلاطونی و افلاطونی میانه، در موضوعاتی همچون الوهیت و ثنویت موجود در هستی، جهان و فرجام آن، انسان و قرابت او با خداوند، هبوط روح و عروج آن و مفاهیمی از این دست، به واکاوی و یافتن خاستگاه های اندیشگی جهان بینی گنوسی بپردازد و از این رهگذر، به شباهت ها و نیز تفاوت های این نظام های الهیاتی با یکدیگر دست یابد.