گزینش لاین های جو لخت با استفاده از شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده آل (SIIG) در مناطق اهواز و داراب

سابقه و هدف:

 جو (Hordeum vulgare L.) دارای وسیع ترین گستره پراکندگی جغرافیایی در بین همه غلات است. تحقیقات و توسعه جو بدون پوشینه در حال حاضر، تاکید بیش تری بر خوراک دام، صنایع غذایی و مصارف صنعتی دارد. از آنجایی که صنایع مختلف ویژگی های خاصی را می طلبند، انتخاب تنوع اهمیت بیش تری پیدا می کند. هدف از این تحقیق، ارزیابی و انتخاب لاین های برتر جو لخت با عملکرد بالا و خصوصیات زراعی مطلوب با استفاده از شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده آل بود.

به منظور گزینش لاین های برتر جو لخت در مناطق گرم کشور به ویژه اهواز و داراب، تعداد 72 لاین خالص در قالب طرح بدون تکرار حجیم شده (آگمنت) به همراه سه شاهد (رقم لوت و دو لاین امید بخش EHB-87-4 و EHB-85-9) بررسی شد. این تحقیق در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان و ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی داراب در سال زراعی 1400-1399 انجام شد. به منظور انتخاب بهترین لاین های جو لخت برای اهواز و داراب به طور جداگانه و انتخاب برترین لاین ها برای هر دو منطقه از نظر عملکرد دانه و سایر صفات مورد بررسی به طور هم زمان، از شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده آل (SIIG) استفاده شد. شاخص SIIG بر اساس صفات عملکرد دانه، تعداد روز تا ظهور سنبله، تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک، ارتفاع بوته و وزن هزار دانه محاسبه شد.

نتایج تجزیه واریانس صفات زراعی جو لخت نشان داد که بین بلوک ها تفاوت معنی داری در هر دو منطقه اهواز و داراب وجود نداشت (به جزء وزن هزار دانه در داراب). مقادیر وارثت پذیری صفات مورد بررسی در مواد ژنتیکی ارزیابی شده پایین بود، به طوری که بیش ترین و کم ترین مقدار وراثت پذیری لاین های خالص به ترتیب مربوط به صفات تعداد روز تا رسیدگی (37/0) و عملکرد دانه (01/0) بود. نمودار گرمایی نشان داد که بیش ترین طول دوره رسیدگی، ظهور سنبله، ارتفاع بوته و عملکرد دانه مربوط به ایستگاه داراب بود. نتایج شاخص SIIG در اهواز نشان داد که تعداد 19 لاین جو لخت با مقادیر 600/0SIIG ≥ و در داراب تعداد 24 لاین جو لخت با مقادیر500/0SIIG ≥ جزو لاین های برتر در این مناطق بودند. بر اساس نتایج میانگین شاخص SIIG، لاین های شماره 52، 22، 33، 66، 5، 53، 24، 48، 18، 27، 51، 25، 81، 21، 46 و 19 به ترتیب با مقادیر 500/0SIIG ≥ در هر دو ایستگاه داراب و اهواز جزو لاین های برتر از نظر عملکرد دانه و سایر صفات زراعی بودند.

در مجموع لاین های شماره 52، 22، 33، 66، 5، 53، 24، 48، 18، 27، 51، 25، 81، 21، 46 و 19 برای آزمایشات پیشرفته انتخاب و توصیه شدند. همچنین، شاخص SIIG یک روش موثر و کاربردی در انتخاب ژنوتیپ های برتر است.