مدل سازی و پیش بینی خطر وقوع منطقه ای سیلاب حاصل از بارش تحت شرایط تغییر اقلیم (مطالعه موردی: حوضه ی آبخیز گرگانرود)

بدون تردید سیل به عنوان یکی از مهم ترین بلایای طبیعی شناخته شده است. تغییرات قابل ملاحظه بارش در زمان و مکان از یک سو و کمی ایستگاه های هواشناسی در ثبت بارش از سوی دیگر ضرورت نبین مدل های تخمین سیلاب را در زمان و مکان امری اجتناب ناپذیر می نماید. روش پژوهش حاضر، با توجه به ماهیت مسیله و موضوع موردبررسی، از نوع توصیفی - تحلیلی است و از نوع مطالعات کاربردی با تاکید بر روش های کمی است، در پژوهش حاضر تغییرات منطقه ای سیلاب در حوضه آبخیز گرگانرود با به کارگیری اطلاعات ایستگاه های سازمان هواشناسی (سینوپتیک) با دوره آماری 30 ساله (1368 تا 1397)، کاربری اراضی، پوشش گیاهی، شاخص رطوبت توپوگرافیک، شیب، ارتفاع، لیتولوژی زمین، فاصله از رودخانه، تراکم رودخانه، فرسایش، خاک شناسی، رواناب، داده های شبیه سازی شده میانگین بارندگی حاصل از مدل HadCM3 در LARS-WG تحت سناریو SRA1B بین سال های 2011 تا 2045 برآورد شده است. پس از محاسبه فاکتور بارندگی برای ایستگاه موردنظر از طریق نرم افزار Excel، به منظور بررسی نقشه تغییرات منطقه ای بارندگی در محیط نرم افزار ArcGis و کمترین میزان خطا از روش میانیابی کریجینگ بیزی با پراکنش (Expotntial) و جهت انتخاب بهترین روش درون یابی از شاخص های آماری ریشه میانگین مربعات خطا RMS قدر مطلق خطا MAE استفاده گردید. نتایج نشان داد روش کریجینگ بیزی زمین آمار به عنوان بهترین روش در میان روش های مورداستفاده می تواند برای برآورد تغییرات بارندگی پایه و شبیه سازی شده جهت مدل سازی روند سیلاب در کنار پارامترهای دیگر مورد ارزیابی قرار گیرد. روش کریجینگ عام با پایین ترین میزان میانگین خطای برآورد (004/0) و مربع میانگین ریشه خطا 23/82 بهترین روش برای درون یابی در این پژوهش است. همچنین در تلفیق روش های تحلیل فازی با سلسله مراتبی برای تعیین میزان برآورد مورد انتظار هر دو روش دارای برآوردی بیشتر از حد انتظار بودند. یافته ها نشان داد که زیر حوضه نرماب در قسمت مرکزی به مقدار 800 میلی متر زیر حوضه های مادرسو، یل چشمه و قرناوه در شمال شرقی حوضه آبخیز گرگانرود به مقدار 500 الی 700 میلی متر و بخش های شمالی حوضه محمدآباد و قورچای به مقدار 300 میلی متر همچنین به طور کلی حوضه آبخیز گرگانرود با بیش ترین میانگین بارشی نسبت به حوضه قره سو را در طی دوره 30 ساله دریافت کرده است که نشان از سیلابی بودن این منطقه از شمال کشور دارد.