شناسایی ترکیبات شیمیایی عصاره متانولی گیاهان آویشن کوهی و پونه کوهی و اثر حشره کشی و دورکنندگی آن ها روی سفید بالک گلخانه (Trialeurodes vaporarium)

سفید بالک گلخانه (Trialeurodes vaporarium, Westwood)، آفتی پلی فاژ بوده که باعث خسارت اقتصادی بر کمیت و کیفیت بسیاری از محصولات در سراسر جهان می گردد. در سال های اخیر، کاربرد ترکیبات گیاهی، به عنوان حشره کش های کم خطر به عنوان جایگزین سموم شیمیایی، به طور قابل توجهی افزایش یافته است. در این پژوهش، ترکیبات شیمیایی عصاره متانولی گیاهان پونه کوهی (Mentha longifolia L.) و آویشن کوهی (Thymus pubescens, Boiss.) و اثر حشره کشی و دورکنندگی آن ها روی حشرات کامل سفید بالک گلخانه مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش سمیت تماسی، با کاربرد عصاره متانولی این دو گیاه، هر کدام در سه غلظت (1000، 1500 و 2000  پی پی ام) و پس از گذشت سه زمان (24، 48 و 72 ساعت) به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی محاسبه شد. نتایج نشان داد که اختلاف معنی داری در درصد کشندگی عصاره ها در غلظت های مختلف پس از هر یک از زمان های مورد مطالعه مشاهده شد. بر اساس نتایج آزمایش های سمیت تماسی، با افزایش غلظت و مدت زمان قرار گرفتن در معرض عصاره ها، میزان درصد تلفات افزایش یافت. میزان LC50 عصاره پونه کوهی و آویشن کوهی به ترتیب 11148 و 13980 میلی گرم بر لیتر بود. بیشترین و کمترین درصد تلفات به ترتیب در عصاره پونه کوهی با غلظت 2000 پی پی ام و پس از گذشت 72 ساعت (25/96 درصد) و عصاره آویشن کوهی با غلظت 1000 پی پی ام و پس از گذشت 24 ساعت (5/17 درصد) بود. برای تعیین درصد دورکنندگی، از کاغذهای صافی آغشته به غلظت های مختلف عصاره های گیاهی استفاده شد. نتایج آزمایش اثر دور کنندگی نشان داد که عصاره پونه کوهی به طور معنی داری دارای قدرت دور کنندگی بسیار بالایی بود. بیشترین و کمترین اثر دور کنندگی، به ترتیب در عصاره پونه کوهی (90 درصد) و عصاره آویشن کوهی (12/23 درصد) مشاهده شد. همچنین، ترکیبات شیمیایی تشکیل دهنده عصاره متانولی آویشن کوهی و پونه کوهی با استفاده از دستگاه GC - MS شناسایی شد. بنابر این، نتایج تحقیق حاضر نشان داد که این عصاره ها دارای خاصیت حشره کشی و دور کنندگی خوبی علیه سفید بالک گلخانه بوده و استفاده از آن ها در کنترل این آفت، توصیه می گردد.