ارتباط میان سرمایه انسانی، بازبودن تجاری و تغییرات ساختاری در کشورهای عضو اوپک: رهیافت خودرگرسیون‏برداری پانلی

نقش و اهمیت سرمایه انسانی به عنوان یکی از عوامل شتاب‏دهنده توسعه اقتصادی از گذشته مورد توجه پژوهشگران بوده و همچنان نیز ارتباط این متغیر با سایر عوامل تعیین‏کننده آن از موضوعات مورد بحث است. سیاست‏ها و متغیرهای اقتصادی بسیاری بر انباشت و سطح سرمایه انسانی کشورها تاثیر دارند. بر پایه مطالعات تجربی، تجارت و تغییرات ساختاری از جمله متغیرهای مهم اثرگذار بر سرمایه انسانی هستند که با توجه به نتایج پژوهش‏های پیشین، ممکن است نوع ارتباط این متغیرها، تحت شرایط مختلف و در کشورهای گوناگون، متفاوت باشد. بدین ترتیب ارتباط آنها نیازمند شناخت و بررسی دقیق‏تر است. با توجه به اهمیت موضوع، مطالعه حاضر در پی آن است تا ارتباط سرمایه انسانی، بازبودن تجاری و تغییرات ساختاری را در کشورهای منتخب عضو اوپک بررسی نماید. برای نیل به این هدف، از رویکرد خودرگرسیون‏برداری داده‏های پانلی در دوره زمانی 1990- 2019 استفاده شده است. یافته‏های پژوهش حاضر و تجزیه و تحلیل توابع واکنش آنی حاکی از آن است که اثر شوک تغییرات ساختاری بر سرمایه انسانی که با شاخص متوسط سال‏های تحصیل وارد مدل شده، مثبت و اثر شوک بازبودن تجاری بر سرمایه انسانی منفی بوده است. مطابق نتایج تجزیه واریانس، بازبودن تجاری و شوک‏های ناشی از آن حتی در بلندمدت نیز سهم چندانی در توضیح تغییرات سرمایه انسانی در کشورهای عضو اوپک ندارد. به نظر می‏رسد با افزایش بازبودن تجاری، افزایش تقاضایی که در این گروه کشورها ایجاد می‏شود، در بخش مواد اولیه صادراتی است که تقاضا را برای سرمایه انسانی کم می‏کند.