ارزیابی زراعی و اقتصادی نظام های کشت مخلوط جو (Hordeum vulgare) با دو گیاه دارویی شنبلیله (Trigonella foenum-graecum) و سیر (Allium sativum)

به منظور ارزیابی و مقایسه سیستم های کشت مخلوط با تک کشتی سه گیاه جو (Hordeum vulgare)، شنبلیله (Trigonella foenum-graecum) و سیر (Allium sativum)، آزمایشی در سال زراعی 1396- 1395 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی مجتمع آموزش عالی گناباد انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل کشت خالص جو، سیر، شنبلیله و کشت مخلوط جایگزینی به صورت جو + شنبلیله، جو + سیر، شنبلیله + سیر، و جو + شنبلیله + سیر بود. صفات مورد مطالعه شامل عملکرد علوفه خشک، ارتفاع بوته، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و شاخص برداشت در گیاه جو، عملکرد علوفه خشک، ارتفاع بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن هزار دانه و عملکرد دانه در گیاه شنبلیله، ارتفاع بوته، تعداد برگ در بوته، طول سیرچه، قطر سیرچه، تعداد سیرچه در بوته و عملکرد سوخ در گیاه سیر بودند. بر اساس نتایج به دست آمده، بیشترین مقادیر عملکرد علوفه خشک (8523 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد دانه (3494 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد بیولوژیک (14111کیلوگرم در هکتار) گیاه جو از کشت خالص آن حاصل شد. در بین تیمارهای کشت مخلوط، بیشترین عملکرد علوفه (6109 کیلوگرم در هکتار) از کشت مخلوط جو + شنبلیله به دست آمد. صفات ارتفاع بوته، تعداد غلاف در بوته و تعداد دانه در غلاف گیاه شنبلیله در تیمار کشت خالص بیشترین مقادیر را نشان دادند. عملکرد دانه (1145 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد علوفه خشک (5100 کیلوگرم در هکتار) شنبلیله در الگوی کشت خالص در مقایسه با الگوهای کشت مخلوط به طور معنی داری بیشتر بود. تیمار کشت مخلوط سیر + شنبلیله با عملکرد علوفه خشک 4090 کیلوگرم در هکتار و عملکرد دانه 569 کیلوگرم در هکتار نسبت به سایر تیمارهای کشت مخلوط برتری داشت. اجزای عملکرد سیر شامل ارتفاع بوته، تعداد برگ در بوته، طول و قطر سیرچه، و تعداد سیرچه در بوته در کشت خالص بیشترین مقادیر را داشتند. بیشترین میزان عملکرد سوخ (7194 کیلوگرم در هکتار) از تیمار کشت خالص سیر به دست آمد. در میان شاخص های ارزیابی مزیت کشت مخلوط، بالاترین مقادیر نسبت برابری زمین (16/1)، افزایش واقعی عملکرد (30/0) و بهره وری سیستم (8414) از الگوی کشت مخلوط جو + سیر حاصل شد. بیشترین میزان شاخص سودمندی کشت مخلوط (02/0) از تیمار شنبلیله + سیر، و بالاترین عدد مجموع ارزش نسبی (13/1) از تیمار کشت مخلوط جو + شنبلیله به دست آمد.