استفاده از تکنیک های آماری چندمتغیره در تعیین عوامل موثر بر کارآیی مصرف آب ذرت دانه ‎ای (Zea mays L.) در شرایط کاربرد هم زمان نیتروژن و نهاده‎ های بوم ‎سازگار

به‎منظور بررسی اثر کاربرد هم زمان نیتروژن و نهاده‎های بوم‎سازگار در سطوح مختلف آبیاری و تعیین عامل‎های موثر بر کارآیی مصرف آب ذرت دانه‎ای (Zea mays L.)، آزمایشی در سال زراعی 1395- 1394 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد به‎صورت کرت‎های خرد شده در قالب طرح پایه‎ی بلوک‎های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. سطوح آبیاری در دو سطح (50 و 100 درصد نیاز آبی) در کرت‎های اصلی و تیمارهای تغذیه‎ای در پنج سطح (1- نیتروژن خالص + سوپرجاذب رطوبت، 2- سوپرجاذب رطوبت + هیومیک اسید + سالیسیلیک اسید، 3- هیومیک اسید + سالیسیلیک اسید + نیتروژن خالص، 4- هیومیک اسید + سالیسیلیک اسید + نیتروژن خالص + سوپرجاذب رطوبت و 5- شاهد) در کرت‎های فرعی قرار گرفتند. نتایج آزمایش نشان داد که اگر چه کاربرد کلیه‎ تیمارهای تغذیه‎ای در بهبود کارآیی مصرف آب موثر بود، ولی در هر دو شرایط 50 و 100 درصد نیاز آبی بیشترین کارآیی مصرف آب در تیمار کاربرد هم زمان نیتروژن، سوپرجاذب، هیومیک اسید و سالیسیلیک اسید به دست آمد. بیشترین عملکرد دانه (17542 کیلوگرم در هکتار) در تیمار کاربرد هم زمان نیتروژن، سوپرجاذب، هیومیک اسید و سالیسیلیک اسید و تامین 100 درصد نیاز آبی و کمترین عملکرد دانه (12515 کیلوگرم در هکتار) در شاهد و تامین 50 درصد نیاز آبی به دست آمد. با توجه به نتایج تجزیه‎ عاملی، متغیرها به دو عامل تجزیه شدند. عامل اول 59 درصد از واریانس متغیرها را تبیین کرد. متغیرهای عملکرد دانه، عملکرد ماده‎ی خشک، ارتفاع بوته، شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول و نیتروژن، فسفر و پی‎اچ خاک روی عامل اول و متغیرهای وزن دانه در بوته، شوری خاک و کارآیی مصرف آب روی عامل دوم بیشترین بار را داشتند. در عامل اول، متغیرهای مهمی نظیر عملکرد دانه و عملکرد ماده‎ خشک و خصوصیات رشدی قرار گرفتند، بنابراین می‎توان این عامل را توصیف‎کننده‎ عملکرد و عامل دوم که دارای بیشترین بار روی کارآیی مصرف آب بود، عامل کارآیی مصرف آب نامید. به‎طور کلی، با توجه به یافته‎های این پژوهش، به‎نظر می‎رسد که کاربرد هم زمان نیتروژن و نهاده‎های بوم‎سازگار ضمن بهبود عملکرد و خصوصیات رشدی گیاه، می‎تواند کارآیی مصرف آب را بهبود بخشد.