آیکونولوژی شمایل عروسک بومی ایران به مثابه هنری فطری مطالعه موردی عروسک تکه آذربایجان

آثار هنر فطری به طرز خودانگیخته و در جریان عادی زندگی مردم بومی ایجاد شده و بر طبق ذات خود از قواعد شناخته شده تبعیت نمی کنند. عروسک های بومی را می توان از جمله هنرهای فطری به شمار آورد که بر طبق اعتقادات، رسوم و با نمادهایی از فرهنگ منطقه ای خاص به وجود آمده و شباهت فیزیکی با دیگر انواع عروسک ها ندارند. عروسک تکه در منطقه آذربایجان که فرا رسیدن بهار را اعلام می کند نیز از انواع عروسک هایی محسوب می شود که به صورت فطری خلق شده و با توجه به اعقادات و باورها مردم آن منطقه به نمایش درآمده اند.در پژوهش حاضر سعی بر آن است با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای به بررسی تاریخی و نمادین عروسک تکه پرداخته و معنای نهفته در آن را بررسی و تحلیل نماید. تحلیل و بررسی انجام شده با استفاده از مطالعات آیکونولوژی صورت گرفته است که توسط اروین پانوفسکی در ابتدای قرن بیستم مطرح شد. با استناد بر این نظریه، تکه در سه سطح پیشاشمایل نگارانه، شمایل نگارانه و شمایل شناسانه بررسی شده است. سطح اول و دوم در مطالعات آیکونولوژیک به ویژگی های ذاتی و فرمی اثر و عواطف سامانبخش موجود در آن می پردازد. در سطح سوم مطالعات شمایل شناسانه، که به تعبیری مهم ترین بخش از این رویکرد است، پیوندهای میان اثر هنری و شرایط فرهنگی و اجتماعی و ادبی سنجیده و بررسی می شود. در عروسک تکه می توان علاوه ارتباط تنگاتنگ با ادبیات، اعتقادات و باورها، فرهنگ و طبیعت مردم آذربایجان، شاهد انطباق این موارد با ویژگیهای بارز هنر فطری بود.