تاثیر پرتو گاما بر برخی شاخص های رشدی و فیتوشیمیایی زعفران (Crocus sativus)

در سال های اخیر که استفاده از زعفران به دلیل خصوصیات دارویی و ترکیبات موثره آن رو به افزایش است، علاوه بر افزایش تولید محصول، افزایش کمی و کیفی متابولیت های ثانویه به عنوان یکی از مهم ترین اهداف به نژادی در این گیاه به شمار می رود. از طرفی، گیاه زعفران به خاطر ماهیت تکثیر رویشی از تنوع ژنتیکی پایینی برخوردار بوده و اصلاح از طریق جهش، می تواند ابزار مناسبی برای دستیابی به تنوع مدنظر به شمار آید. در این مطالعه به منظور بررسی برخی تغییرات فیتوشیمیایی و شاخص های رشدی بنه های پرتوتابی شده زعفران، بنه های جمع آوری شده در مردادماه 1398 از شهرستان قاین استان خراسان جنوبی در دو سطح 15 و 18 گری با اشعه گاما (چشمه Co60) در پژوهشکده کشاورزی هسته ای کرج تیمار و سپس به همراه بنه های شاهد (بدون پرتو) در قالب طرح کاملا تصادفی نامتعادل در گلخانه پژوهشی دانشگاه یزد کشت شدند. در این بررسی که ترکیبات پیکروکروسین، سافرانال و کروسین برحسب جذب محلول آبی 1% به ترتیب در طول موج های 254، 330 و 440 نانومتر بر ماده خشک اندازه گیری شد، نتایج نشان داد که در نمونه های پرتوتابی شده، محتوای این سه ترکیب (P<0.001) بیشتر از شاهد و در دز 15 گری محتوای پیکروکروسین و کروسین (77/93 و 02/263) به طور معنی دار بیشتر از 18 گری (34/92 و 73/262) بود اما درخصوص محتوای سافرانال، تفاوت بین سطوح پرتوتابی معنی دار نبود. همچنین شاخص سطح برگ و شاخص برداشت نیز در دز 15 گری بیشترین میزان افزایش معنی داری (06/3 و 14/0) را نشان داد. در این مطالعه اگرچه تیمار پرتو گاما نتوانست تغییر معنی داری را در تعداد بنه های دختری بین سطوح مختلف پرتو و شاهد ایجاد کند اما نتایج حاکی از کاهش معنی دار محتوای کلروفیل نسبی و وزن متوسط بنه دختری پرتوتابی شده نسبت به سطح بدون پرتوتابی بود. به طورکلی، نتایج پژوهش حاضر نشان داد که در صفات فیتوشیمایی و نیز شاخص برداشت و سطح برگ، گیاهان تیمار 15 گری نسبت به گیاهان بدون پرتوتابی، برتری معنی داری داشتند اما در سطح بالاتر پرتو گاما، احتمالا به دلیل تخریب محتوای ژنتیکی و نیز تاثیر بر روی برخی پارامترهای بیوشیمیایی، گیاهان تیمار 18 گری، نتوانستند نتایج قابل قبولی را نشان دهند.