اثرسنجی پروژه های احیایی مرتع مبتنی بر شاخص های پایداری خاک در مراتع مناطق خشک (مطالعه موردی: مراتع استان یزد)

پایداری ساختمان خاک توانایی خاک برای مقاومت در برابر نیروهای فرساینده و بازسازی پس از تخریب را نشان می دهد. با توجه به این که خاک یکی از اجزای مهم اکوسیستم مرتعی است، حفظ پایداری آن مهم است. هدف این مطالعه بررسی اثر فعالیت های احیایی مراتع روی پایداری خاک با استفاده از شاخص های هفت متغیره، امتیازدهی و امرسون در مراتع استان یزد بوده تا ضمن ارزیابی این شاخص ها، با توجه به شرایط موجود منطقه و نتایج حاصل بتوان روش متناسب و سازگار با مراتع مناطق خشک ارایه نمود. به این منظور ابتدا از بین پروژه های بیولوژیک و بیومکانیک اجرا شده در مراتع استان یزد، پروژه های هلالی آبگیر، فارو و بانکت، در سه سامان عرفی انتخاب گردید. نمونه برداری از خاک و پوشش گیاهی به روش سیستماتیک-تصادفی با استقرار ترانسکت و پلات انجام شد. به منظور مقایسه اثرات روش های مختلف احیایی بر شاخص های پایداری خاک با ورود داده ها به محیط SAS از روش تجزیه واریانس آشیانه ای استفاده گردید. سپس با استفاده از نرم افزار Statgraphics از روش تجزیه مولفه های اصلی رابطه فاکتورهای خاک با پوشش گیاهی بررسی و طبقه بندی پایداری خاک برای مراتع مورد مطالعه صورت گرفت. نتایج نشان داد که همه متغیرهای خاک بجز ماده آلی و آهک در مناطق مورد مطالعه دارای تفاوت معنی دار می باشد. مهم ترین متغیرهای خاک تاثیرپذیر از عملیات احیایی شامل SAR، ESP، pH ، میزان سدیم، کلسیم و منیزیم با مقادیر ویژه 30036/0،30035/0، 2928/0، 2907/0، 2898/0 و  2894/0 می باشد. با توجه به این که خاک مناطق مورد مطالعه بیشتر به صورت شنی، شنی-لومی و لومی-شنی بوده با بافت های اشاره شده در طبقات شاخص پایداری خاک هفت فاکتور، همخوانی نداشت، بنابراین، این شاخص برای تعیین پایداری خاک مناسب نبود. از طرف دیگر شاخص جمع جبری چهار فاکتور خاک و روش امرسون نیز تغییرات پایداری خاک در داخل هر منطقه (شاهد، داخل عملیات و بین عملیات) را به خوبی نشان نداد. در پایان روش طبقه بندی پایداری خاک در مراتع مناطق خشک پیشنهاد گردید.