کاربرد انتخاب ژنومی در بهبود برنامه‏های اصلاح نژاد مولکولی در آبزیان

با وجود اینکه آبزی پروری سریع‏ترین بخش از نظر تولید پروتیین حیوانی در جهان می‏باشد، برنامه‏ های اصلاح نژاد در آبزیان نسبت به دام‏ها و گیاهان با تاخیر همراه بوده ‏اند. برنامه‏ های بهبود ژنتیکی آبزیان به طور عمده مبتنی بر استفاده از اطلاعات فنوتیپی و شجره‏ای افراد بر اساس اصول ژنتیک کمی بوده است. با این حال در سال‏های اخیر، روش‏های مبتنی بر اطلاعات ژنومی مانند انتخاب به کمک نشانگر (MAS) و انتخاب ژنومی (GS) به منظور بهبود صفات اقتصادی در برخی از گونه‏ های آبزی مورد استفاده قرار گرفته ‏اند. هدف مقاله حاضر بررسی اصول و مبانی اصلاح نژاد در آبزیان از انتخاب فنوتیپی تا انتخاب ژنومی، مزایا و محدودیت‏های آن‏ها و پیشرفت‏های تحقیقاتی اخیر در گونه ‏های مختلف آبزی می‏باشد.

انتخاب ژنومی در آبزیان از طریق افزایش صحت انتخاب، کاهش فاصله نسل، کاهش میزان همخونی، کنترل بهتر اثرات متقابل ژنتیک و محیط و انتخاب حیوانات با حساسیت کمتر به تغییرات محیطی موجب افزایش پیشرفت ژنتیکی می‏گردد. انتخاب ژنومی به ویژه برای انتخاب صفاتی که اندازه گیری آن‏ها دشوار است یا وراثت پذیری پایینی دارند برای مثال مقاومت به بیماری، مصرف خوراک، صفات تولیدمثلی و کیفیت گوشت مناسب است. اندازه جمعیت مرجع، تراکم نشانگر، طرح جفتگیری، تعداد و اندازه خانواده‏ها و تعداد نسل از عوامل موثر در صحت انتخاب ژنومی در آبزیان می‏باشند. پیشرفت‏های مداوم در زمینه فناوری‏های مقرون به صرفه تعیین ژنوتیپ به ویژه تعیین ژنوتیپ توسط توالی یابی (GBS) و علم بیوانفورماتیک، ‏کاربرد سریع‏تر انتخاب ژنومی در آبزی پروری را تسهیل خواهد کرد.

نتیجه گیری:

 اگرچه انتخاب ژنومی در سال‏های اخیر برای حدود 20 گونه‏ی آبزی مورد استفاده قرار گرفته و فرصت‏هایی را برای افزایش پیشرفت ژنتیکی فراهم کرده است اما باید مزایای این روش در برنامه ‏های تجاری و اقتصادی اصلاح نژاد آبزیان مورد ارزیابی قرار گیرد. انتظار می رود که انتخاب ژنومی در آینده به طور گسترده در اصلاح نژاد آبزیان مورد استفاده قرار گیرد و مسیر را برای توسعه پایدار این صنعت هموار سازد.