بررسی سه دوره مهاجرت نخبگان رومی در شکل گیری و تداوم حیات مرکز علمی جندی شاپور با کاربست نظریه مهاجرت اورت.س.لی

جندی شاپور یکی از دیرپاترین مراکز علمی و آموزشی در ایران بوده است. حوزه ه ای مدنی و فکری که از عهد شاپور اول ساسانی سربرآورد و به تدریج مرکزی علمی، خصوصا در زمینه پزشکی در آن پدیدار گشت. سامان و شکوه مرکز علمی و شهر جندی شاپور با پدیده مهاجرت نخبگان رومی (سریانی- نسطوری) همبستگی عمیقی داشته است. بنابراین علت شناسی و تبیین این مهاجرت ها بر شکل گیری، حیات و تداوم آن مرکز علمی قابل توجه و مطالعه است. در نوشتار حاضر کوشش شده است تا از منظر جامعه شناسی تاریخی به بررسی ابعاد این مساله، باتکیه بر نظریه جاذبه و دافعه اورت لی پرداخته شود. بر این اساس پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با اتکا به منابع کتابخانه ای در تلاش است با کاربست این نظریه به تحلیل سه دوره مهاجرت نخبگان از روم به جندی شاپور بپردازد و به این پرسش پاسخ دهد که آیا با استفاده از نظریه "جاذبه و دافعه" می توان این مهاجرت ها را تبیین کرد؟ یافته های پژوهش بیانگر آن است که در هر سه دوره مهاجرت عمده نخبگان رومی به جندی شاپور، دافعه های رومی در مقابل جاذبه های ساسانی در مساله اقامت و مهاجرت نخبگان بسیار تاثیرگذار بوده است. همچنین مذهب عامل اصلی در همگرایی و واگرایی نخبگان در مساله مهاجرت از روم به ایران بوده است. شهر جندی شاپور از زمان احداث ویژگی های علمی و فرهنگی سریانی_مسیحی خاصی را در خود پرورش داده بود. بر بنیان نظریه مهاجرتی اورت لی، این خصوصیات، موانع مداخله گر منفی و معضل مسافت و فاصله را در مهاجرت نخبگان، از روم به جندی شاپور را از میان برده یا کم اهمیت کرده بود. همچنین مهاجرت های نخبگان از روم به جندی شاپور در تداوم حیات و سرزندگی شهر و مرکز علمی جندی شاپور بسیار تاثیرگذار بوده است.