بررسی خاستگاه ها و راه های غلبه بر اضطراب منزلت در رمان «کتاب خم» از علیرضا سیف الدینی

نیاز به دیده‌شدن، تاییدشدن و شناخته‌شدن به‌عنوان انسانی موفق، از جمله نیازهای نوظهوراند که متاثر از پیشرفت‌های مادی و تکنولوژیک در عصر‌ مدرن پدیدار شده‌اند؛ نیازهایی که در صورت برآورده‌نشدن، فرد را دچار اضطراب‌های ویران‌کننده می‌کنند. آلن دوباتن، فیلسوف سرشناس معاصر، ضمن دسته‌بندی این تشویش‌ها ذیل عنوان «اضطراب منزلت»، به تشریح عوامل و راه‌های مقابله با آن پرداخته است. ایده طرح‌شده از سوی دوباتن، که خود از زمره‌ پدیدآورندگان آثار داستانی است، به‌زودی از سوی نویسندگان مورد توجه واقع شد و آثار متعددی در قالب‌های مختلف هنری با این موضوع خلق گردید. رمان «کتاب خم» از علیرضا سیف‌الدینی یکی از نمونه‌های متمایز این آثار است که نویسنده طی آن به زندگی پرفرازونشیب مردی پرداخته که در راستای غلبه بر اضطراب منزلت و شناخته‌شدن به‌عنوان همسر و پدری قدرتمند، یا به تعبیر متن «اسم‌ورسم‌دار»، دچار سیری قهقرایی می‌شود و پا بر سر آرمان‌های خود می‌گذارد. پژوهش حاضر که با روش توصیفی تحلیلی به نگارش درآمده، در پی آن است تا ضمن توصیف زمینه‌های ایجاد اضطراب یادشده در شخصیت اصلی داستان، روند قهقرایی زندگی او را تحلیل نماید. نتایج نشان می‌دهد عواملی همچون اهمیت‌یافتن رفاه و پیشرفت مادی، تغییر معیارهای ذهنی ارزش‌گذاری فقر و غنا و اثرپذیری از القایات جمعیت «اسناب»‌ها، عواملی‌اند که در کنار ترس از ضعیف به‌نظررسیدن در چشم همسر و هراس از ناتوانی در ایفای مناسب وظایف پدری، باعث ایجاد اضطراب منزلت در شخصیت اصلی شده‌اند؛ اضطرابی که شخصیت یادشده راه رهایی از آن را در توجه به فلسفه، هنر، آموزه مذهبی مرگ و سبک زندگی بوهمیایی جست‌وجو می‌کند.