منصب ‏پذیری و همکاری با حکومت‏‎ ستمگر در سیره سیاسی امام صادق (ع)

گزاره‏‎های متفاوتی در منابع روایی و تاریخی درباره همکاری با حاکمان ستمگر و به تعبیری پذیرش پست و مقام از سوی آنان وجود دارد. به رغم گزارش‏‎هایی که بیانگر نهی از همکاری با حکومت است، برخی صحابیان امام صادق (ع) با خلافت عباسی در زمینه‏‎ های مختلف همکاری داشته‏‎اند و از سوی دستگاه خلافت، مناصبی مانند حاکمیت، قضاوت و خزانه‏‎داری را عهده‏‎دار بوده‏‎اند. پرسش‏‎های متعدد شیعیان از امام (ع) درباره منصب‏‎ پذیری و همکاری با حکومت، نشان از فضای عمومی حرمت‏‎شماری همکاری و در مواردی نیز بیانگر تمایل برخی شیعیان به همکاری است. نوشتار حاضر با رویکرد تاریخی و بر پایه گزارش‏‎های موجود، با تکیه بر بیان مصادیق، توصیف و تحلیل و نیز بهره‏‎مندی از منابع مختلف و تحقیقات جدید کوشیده است به این پرسش پاسخ دهد که همکاری با حکومت در سنت و سیره سیاسی امام صادق (ع) چه جایگاهی دارد. یافته‏‎ های تحقیق نشان می‏‎دهد همکاری هدفمند در چارچوب ارزش‏‎های دینی نه تنها منعی ندارد، حتی در مواردی سفارش شده است. گویا حرام‏‎پنداری همکاری و منصب‏‎پذیری، افزون بر فرقه خوارج، از سوی زیدیان نیز تبلیغ و تاکید می‏‎شد؛ زیرا آنان باورمندان به قیام مسلحانه در هر شرایطی بودند. امام صادق (ع) با انتخاب راه میانه و اعتدال، همکاری سودمندانه را برای شیعه برگزید تا هم شیعه را از خطر انزوا دور نگه دارد و هم از تقویت‏ ستمکاری پرهیز داده باشد.