اتنواکولوژی گیاهان شورپسند از دیدگاه دامداران ترکمن در مراتع شمالی استان گلستان

چکیده استفاده از دانش بوم شناختی سنتی جوامع محلی و بومی جهان در طبقه بندی پوشش گیاهی، زیستگاه ها و سایر اجزای اکوسیستم های مرتعی می تواند در راستای مدیریت منابع طبیعی مورد استفاده قرار گیرد. از اینرو در پژوهش حاضر هدف مطالعه اتنواکولوژی گیاهان شورپسند در دشت شور و قلیایی ترکمن صحرا با استفاده از دانش بومی دامداران قوم ترکمن بود. گردآوری داده با استفاده از روش پیمایش میدانی، مصاحبه های نیمه ساختاریافته و جلسات بازخورد جامعه با دامداران مرتع اینچه برون شمال استان گلستان استفاده شد و در آن از رابطه گیاهان شورپسند و محیط پیرامون آن پرسش صورت گرفت. طبق نتایج دامداران به 38 گونه گیاهی با ارایه نام محلی اشاره کردند. طبق دانش بومی دامداران ترکمن زمین در مراتع شور بین دو طیف شیرین و شور، سالم و ناسالم و یا خوب و بد قرار می گیرد. دامداران در ادامه هفت طبقه خاک شیشه ای، شر، مرطوب، نایور، تپه ای، قرمز و سیاه را معرفی کردند و بیان کردند در یک از این طبقات گونه های گیاهی خاصی حضور دارند. به طور مثال در شورترین نوع خاک یعنی خاک شیشه ای هیچ گونه گیاهی رویش ندارد ولی با کاهش سطح شوری زمین های شر آغاز می شوند که زیستگاه گونه شورپسند چراتان (Halocnemum strobilaceum M.B.) است. طبق دانش بومی ترکمن ها گونه های گیاهی متفاوتی با تغییرات درجات شوری خاک ناشی از ویژگی های فیزیوگرافی، بارندگی و رواناب در اراضی مختلف مرتعی حاضر می شوند. نتایج این پژوهش نشان داد جوامع محلی و سنتی از دانش ارزشمند و غنی در خصوص توصیف گیاهان و زیستگاه های آنها برخوردار هستند به طوری که این دانش می تواند در مدیریت مراتع و سایر منابع طبیعی مورد استفاده قرار بگیرد.