مرگ اندیشی در اندیشه علوی؛ مطالعه کیفی به روش نظریه زمینه بنیاد (GT)

مرگ اندیشی یکی از توصیه های موکد اسلامی است. در این نوشتار با هدف کشف مدل مرگ اندیشی دینی بر داده های نهج البلاغه تمرکز شده است. روش تحقیق از نوع روش تحلیل کیفی و به شیوه نظریه زمینه بنیاد (Grounded Theory) است. نخست به کمک نرم افزار دانشنامه علوی، گزاره های مشتمل بر واژه «موت» و مترادف های آن استخراج و با رویکرد استراوس و کوربین در سه مرحله کدگذاری شد. از تعداد 142 گزاره مرتبط با مرگ به روش نمونه گیری نظری و هدفمند، 152 مفهوم اولیه و 23 مقوله اصلی به دست آمد. همچنین مقوله «گریزناپذیری مرگ» با بیشترین بسامد به عنوان مقوله مرکزی انتخاب شد. در الگوواره (مدل پارادیمی) به دست آمده، «تقدیر الهی» و «زوال پذیری» به عنوان شرایط علی و «مرگ آگاهی» به عنوان شرایط زمینه ای و «سختی»، «پنهان بودن»، «ناخوشایند بودن» و «ترسناک بودن» مرگ جزو شرایط مداخله گر شناسایی شد. مهم ترین راهبردها (استراتژی) در این مدل، مواردی ازجمله «کنار آمدن با پدیده مرگ و پذیرش آن»، «غنیمت شمردن فرصت های زندگی»، «آمادگی برای مرگ»،    «برنامه ریزی برای آخرت»، «مرگ خودخواسته» و «عبرت آموزی» است. در نهایت نیز «عدم اضطراب از مرگ»، «رهایی از تعلقات دنیوی»، «رضایتمندی از کمبودها»، «تواضع» و «پشیمانی پس از مرگ» به عنوان پیامدهای مرگ اندیشی در این مدل به دست آمد.