ارزیابی و تغییرپذیری سیل محور سلامت حوزه آبخیز دروازه قرآن شیراز از سازه های آبخیزداری

پیام:
نوع مقاله:
مقاله پژوهشی/اصیل (دارای رتبه معتبر)
چکیده:

در حال حاضر خطرات زیادی سلامت بوم سازگان را تهدید می کند . تنش های ایجادشده ناشی از دخالت های گسترده انسان و بهره برداری غیراصولی از منابع طبیعی، منجر به تخریب منابع طبیعی و ساختار و عملکرد بوم سازگان شده است. از این رو، ارزیابی پیامد های ناشی از دخالت انسان در طبیعت و تامین نیاز روزافزون انسان به دریافت خدمات متنوع، بیش ازپیش ارزیابی عملکرد آبخیزها را ضروری ساخته است. حوزه های آبخیز سالم نقش مهمی در ارایه انواع گسترده ای از خدمات بوم سازگان دارند. بنابراین پایش و ارزیابی سلامت حوزه آبخیز برای حفاظت بوم سازگان ها و دستیابی به سطح بهینه از خدمات است. به نحوی که به عنوان یک رویکرد ترکیبی و اجرایی مناسب بین پژوهش و مدیریت حوزه آبخیز محسوب می شود. در همین ارتباط تحلیل سلامت حوزه آبخیز می تواند کمک شایانی در راستای رسیدن به اهداف مدیریت جامع حوزه های آبخیز و همچنین تعادل بین نیازمندی های جوامع انسانی و شرایط بوم شناختی ارایه نماید. حال آن که ارزیابی سلامت و پایداری حوزه آبخیز و متاثر از فعالیت های انسانی به حد کفایت موردتوجه قرار نگرفته است. ازاین رو پژوهش الگویی حاضر به ارزیابی سلامت حوزه آبخیز دروازه قرآن شیراز و اثر سازه های آبخیزداری موجود در منطقه، بر سلامت آبخیز با محوریت سیلاب پرداخته است. برای این منظور بر اساس شرایط منطقه و تحلیل فرآیند وقوع سیل در منطقه، 36 معیار کلیدی از مجموعه عوامل اقلیمی، انسانی و هیدرولوژی در قالب شاخص های فشار (P)، حالت (S) و پاسخ (R) شناسایی شد. پس از غربال معیار های منتخب در کنکاش رویکرد مفهومی فشار، حالت و پاسخ (PSR)، در دو حالت با و بدون وجود سازه های آبخیزداری سلامت ارزیابی شد. نتایج نشان داد که شاخص سلامت حوزه آبخیز موردمطالعه بدون در نظر گرفتن سازه های آبخیزداری برابر 55/0 و شرایط متوسط بوده است. همچنین نتایج ارزیابی سلامت آبخیز با لحاظ سازه های اصلاحی سنگی سیمانی نیز موید عدم تاثیر معنی‎دار بر سلامت کل آبخیز بوده به نحوی که شاخص سلامت با مقدار 53/0 همچنان در وضعیت متوسط قرار داشته است. بنابراین می توان اذعان داشت که سازه های آبخیزداری موجود به سبب محدودیت تعداد و پوشش مکانی محدود علی رغم تاثیر بر عوامل موثر بر سلامت زیرآبخیزهای موردنظر، نتوانسته است بر بهبود شرایط کلی آبخیز تاثیر محسوسی داشته باشد. تغییرات مکانی متغیرهای محاسبه شده نشان داد که اراضی رهاشده، زمان تمرکز، گستره تحت فعالیت های نظامی، سطح سازند های حساس به فرسایش، تراکم بالای شبکه زه کشی، تراکم جاده، پتانسیل تولید رواناب و رسوب بالا و وسعت مناطق مسکونی از مهم‎ ترین عوامل تاثیرگذار بر وضعیت سلامت آبخیز دروازه قرآن محسوب می شوند. نتایج حاصل از این پژوهش می تواند در تبیین ارزیابی سلامت حوزه آبخیز دروازه قرآن و تصمیم گیری در خصوص اتخاذ بهترین اقدامات مدیریتی و پیش بینی برنامه های اجرایی آینده منطقه مورداستفاده قرار گیرد.

زبان:
فارسی
صفحات:
561 تا 577
لینک کوتاه:
magiran.com/p2529131 
دانلود و مطالعه متن این مقاله با یکی از روشهای زیر امکان پذیر است:
اشتراک شخصی
با عضویت و پرداخت آنلاین حق اشتراک یک‌ساله به مبلغ 990,000ريال می‌توانید 70 عنوان مطلب دانلود کنید!
اشتراک سازمانی
به کتابخانه دانشگاه یا محل کار خود پیشنهاد کنید تا اشتراک سازمانی این پایگاه را برای دسترسی نامحدود همه کاربران به متن مطالب تهیه نمایند!
توجه!
  • حق عضویت دریافتی صرف حمایت از نشریات عضو و نگهداری، تکمیل و توسعه مگیران می‌شود.
  • پرداخت حق اشتراک و دانلود مقالات اجازه بازنشر آن در سایر رسانه‌های چاپی و دیجیتال را به کاربر نمی‌دهد.
دسترسی سراسری کاربران دانشگاه پیام نور!
اعضای هیئت علمی و دانشجویان دانشگاه پیام نور در سراسر کشور، در صورت ثبت نام با ایمیل دانشگاهی، تا پایان فروردین ماه 1403 به مقالات سایت دسترسی خواهند داشت!
In order to view content subscription is required

Personal subscription
Subscribe magiran.com for 50 € euros via PayPal and download 70 articles during a year.
Organization subscription
Please contact us to subscribe your university or library for unlimited access!