بررسی حقیقت اختیار انسان از منظر حضرت آیت الله فیاضی

فلاسفه اسلامی براساس قاعده ضرورت علی معتقدند که هر فعل اختیاری انسان، از سوی فاعل به درجه وجوب می رسد و با وصف ضرورت محقق می شود. ولی برخی اندیشمندان، ضروری بودن فعل را با اختیاری بودن آن ناسازگار دانسته و با استناد به بداهت اختیار انسان، ضروری بودن فعل اختیاری و مبادی آن را انکار کرده اند. به اعتقاد این اندیشمندان، برای پذیرش اراده آزاد و اختیار حقیقی باید قاعده ضرورت علی را از تحلیل مبادی فعل کنار گذاشت و هر انسانی را در هر مرحله ای پیش از انجام فعل اختیاری خود، در اصل انجام فعل و در کیفیت انجام آن کاملا آزاد تلقی نمود.از یک سو نمی توان نقش و اهمیت بحث اختیار و اراده آزاد در تحلیل فلسفی رفتار انسانی در علوم انسانی و مطالعات اجتماعی را انکار کرد و از سوی دیگر، بحث علیت و ضرورت علی را که از مباحث بسیار با اهمیت و قریب به بدیهی در فلسفه شمرده شده اند، نمی توان کنار گذاشت. ازاین رو در این مقاله، بحث تنافی یا عدم تنافی اختیار و ضرورت علی را از زاویه ای تازه بررسی کرده و عدم تنافی آنها را اثبات نموده ایم.