بدرالدین محمد قلانسی و تاثیر او بر داروسازی دوره اسلامی

بدرالدین محمد‏بن بهرام‏بن محمد قلانسی سمرقندی، پزشک مشهور ایرانی است که اگرچه پژوهشگرانی چون لوکلر، بروکلمان، کحاله، زهیربابا (مصحح قرابادین او) و دیگران درباره زمان وفاتش اتفاق نظر ندارند، اما شواهد برآمده از تنها اثر باقی مانده ‏اش و نیز آثار حکمای پس از او که از آرای او بهره برده ‏اند، موید حیات او در سده ششم و هفتم هجری قمری است. قلانسی انگیزه خود از نگارش قرابادین را فقدان مآخذی دانسته است که دستورالعمل داروهای مرکب پرکاربرد را با تکیه بر داروهای مفرده در دسترس شرح داده باشند. او برای رفع این خلا از منابع معتبر یونانی و دوره اسلامی نظیر نوشته ‏های جالینوس، دیوسکوریدس، ثابت‏بن قره، علی‏بن ربن طبری، رازی، ابوریحان بیرونی و ابن ‏سینا با ذکر نام آنها بهره برده است. قلانسی پس از مقدمه ‏ای تفصیلی درباره زمان و نحوه گردآوری و نگهداری داروهای مفرده و روش های مختلف آماده ‏سازی آنها، دستور تهیه انواع داروهای مرکب را در چهل‏ و‏نه باب شرح داده و نحوه استفاده آنها را ارایه کرده است. دو باب پایانی این اثر به روش های دفع جانوران موذی و خواص برخی داروهای مفرده اختصاص دارد و گاه کاربردهای فراطبیعی و به نوعی جادویی این داروها نیز با ذکر منبع آمده است. قلانسی در طرز تهیه یا مصرف داروهای مرکب نیز نوآوری های درخور توجهی دارد که اثر او را از آثار مشابه متمایز می‏ کند. این اثر به فارسی ترجمه شده که نقدهایی بر آن وارد است.